Muziek

Domein

Deze domeinpagina richt zich op het domein Muziek in diens volle breedte en bevat kerncijfers over de muziekindustrie, voorstellingen en bezoeken. De muzieksector is – net als de andere podiumkunsten – zwaar getroffen door de coronapandemie omdat liveoptredens, een belangrijke inkomstenbron voor artiesten en andere werkenden in de sector, grotendeels werden afgelast. De digitalisering van optredens is dan ook een belangrijk antwoord vanuit de sector dat op deze domeinpagina besproken wordt. Verder omvat de analyse ook trends en ontwikkelingen omtrent diversiteit en inclusie in het domein Muziek. Binnen het domein Muziek wordt gefocust op overkoepelende ontwikkelingen in plaats van afzonderlijke muziekgenres. Samen met het domein Theater valt Muziek onder de bredere podiumkunstensector, zie ook de domeinpagina Podiumkunsten.

 

 

Samenvatting

Deze domeinpagina richt zich op het domein Muziek in zijn volle breedte en bevat kerncijfers over de muziekindustrie, voorstellingen en bezoeken. De muzieksector is – net als de andere podiumkunsten – zwaar getroffen door de coronapandemie omdat liveoptredens een belangrijke inkomstenbron voor artiesten en andere werkenden zijn. De digitalisering van optredens is dan ook een belangrijk antwoord vanuit de sector dat op deze domeinpagina besproken wordt. Verder omvat de analyse ook trends en ontwikkelingen omtrent diversiteit en inclusie in het domein Muziek.

Inleiding en kerncijfers

De muzieksector bestaat uit talrijke deelsectoren die alle bijdragen aan een veelzijdig muzikaal ecosysteem in Nederland. Tot dit systeem behoren de verschillende genres, van hiphop tot levenslied, van death metal tot klassieke muziek. Ze zijn gekoppeld aan mensen, organisaties, locaties en eigen circuits of scenes. Aan die gelaagdheid probeert de Cultuurmonitor recht te doen. Daarbij dient wel vermeld te worden dat gegevens over muziekbezoek, optredens en werkenden niet voor alle deelsectoren consequent verzameld en voor analyse beschikbaar gesteld worden. Een aantal opvallende ontwikkelingen is voor het hele domein van belang, zo blijkt uit de verzamelde gegevens, literatuur en gesprekken met mensen in het veld. 

Inkomsten, voorstellingen en bezoek

Deze figuur toont de inkomsten voor de gehele muziekindustrie en daarnaast het aantal voorstellingen en het bezoek daaraan binnen de CBS afbakening van de professionele podiumkunsten als geheel en aan de muziekvoorstellingen daarbinnen.

bedragen in miljoenen Euro
n
n

Bron inkomsten: Omzet muziekindustrie NVPI; Inkomsten uit auteursrechten Buma/Stemra & Sena (bewerking Boekmanstichting)
Bron muziekvoorstellingen en bezoeken: CBS

Tussen 2017 en 2021 waren er volgens het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) gemiddeld negentienduizend professionele musici, zangers en componisten in Nederland werkzaam (CBS 2021a). In 2019 telde het CBS 707 professionele zalen, stadions en evenementenhallen, die door 340 organisaties geëxploiteerd werden (CBS 2021b). Het aantal muziekvoorstellingen op professionele podia was tussen 2005 en 2019 redelijk en schommelde tussen de 17.697 en 21.399 voorstellingen per jaar. Het aantal bezoeken aan die voorstellingen steeg van 7,5 miljoen in 2005 tot 9,4 miljoen in 2019 (CBS 2020). Het merendeel van de voorstellingen en bezoeken in de periode 2016-2018 vindt plaats in de subsector popmuziek (CBS 2021b). 

In 2020 daalde het aantal muziekvoorstellingen als gevolg van maatregelen vanwege de coronapandemie sterk,  tot 8.104. Het aantal bezoeken daalde met 75 procent tot 2,4 miljoen (CBS 2021b). Wel heeft 35 procent van de Nederlanders in 2020 ten minste één keer een online voorstelling gezien (VTO 2020). In 2021 daalt het aantal voorstellingen (7.006) en het aantal bezoeken (1,7 miljoen) nog verder.

Bezoek in vrije tijd

Deze figuur toont het percentage van de Nederlandse bevolking van 12 jaar en ouder dat in 2020 ten minste één keer onderstaande vormen van podiumkunsten heeft bezocht.

% Nederlanders (12 jaar en ouder)

Bron: VTO 2020 (Boekmanstichting/OCW/CBS)

Wat willen we verder weten over het domein Muziek?

Gezien de gelaagdheid van de muzieksector met kwantitatieve gegevens over verschillende deelsectoren, blijft er een behoefte bestaan aan sectoroverstijgende data. Zo blijft het bijvoorbeeld de vraag hoe de verschillende inkomstenbronnen van musici zich tot elkaar verhouden en hoe dit verschilt per genre-circuit. 

In de gesprekken die voor deze domeinanalyse zijn gevoerd met de sector kwam het belang van kleine podia voor talentontwikkeling vaak ter sprake. Er heerst zorg over een afname van deze plekken. Het ontbreekt echter aan kwantitatieve informatie hierover en de informatie die wel beschikbaar is, vertelt weinig over de ontwikkelingen die zich op deze kleine podia afspelen. Het in kaart brengen van kleine podia en plekken die incidenteel speelplek bieden – zoals cafés, feestlocaties, kraakpanden, en buurthuizen – zou waardevolle kennis over het publiek en kleinere spelers in de muziekwereld leveren. 

De vraag naar de langetermijngevolgen van de coronacrisis op de muzieksector staat nog open. Ook de nieuwe crises die ontstaan als gevolg van inflatie en de stijgende energieprijzen zijn relevant om voor het domein Muziek in de gaten te houden. In september schreef de Taskforce culturele en creatieve sector een brief naar het kabinet waarin zorgen werden geuit over de consequenties van inflatie en stijgende energieprijzen voor de sector en het verzoek tot compensatie. Een maand later rapporteerde Trouw over schouwburgen en concertzalen die met de enorme kostenstijgingen worstelen, waaronder Chassé Breda en TivoliVredenburg. De regering is inmiddels in gesprek met de sector over een mogelijk steunpakket (Jorritsma 2022). Het blijft van belang om de gevolgen goed te monitoren zodat de sector en beleid strategieën kunnen ontwikkelen voor de toekomst. 

Meer weten over het domein Muziek?

Meer literatuur over diversiteit en inclusie en muziek in de Kennisbank van de Boekmanstichting is hier te vinden. Voor meer literatuur over muziek en de economie en arbeidsmarkt, klik hier.

Bekijk meer data over het domein Muziek in het dashboard van de Cultuurmonitor.

Gesprekspartners

In 2021 hebben we de volgende personen gesproken ten behoeve van informatieverzameling voor de ontwikkeling van deze domeinpagina:

  • Joan Biekman (CultuurSchakel, per november 2021 Fonds Podiumkunsten)
  • Arne Dee (VNPF)
  • Iris Daalder (NAPK)
  • Chris Dingjan (VVNO)
  • Piet van Gennip (het Balletorkest, VVNO)
  • Will Maas (vakgroep muziek Kunstenbond, Fontys Rockacademie Tilburg, zelfstandig musici)
  • Julian Schaap (Erasmus Universiteit Rotterdam)
  • Berend Schans (VNPF)
  • Peter Smidt (oprichter ESNS, voormalig Buma Cultuur)
  • Mirjam Terpstra (NAPK)
  • Marianne van de Velde (Fonds Podiumkunsten)
  • Floris Vermeulen (Fonds Podiumkunsten)
  • Kees van Weijen  ( STOMP, IMPALA)

Literatuur

Berkers, P., E. Smeulders en M. Berghman (2019) ‘Music creators and gender inequality in the Dutch music sector’. In: Tijdschrift voor genderstudies, jrg. 22, nr. 1,  27 – 44.

Bisschop Boele, E. (2017) Op zoek naar de betekenis van cultuurparticipatie. Utrecht: Landelijk Kennisinstituut Cultuureducatie en Amateurkunst.

Blueyard (2021) Analyse corona steun VvNO leden. Amsterdam: Blueyard.

Brands, J. (2021) ‘De nachtcultuur wordt de nek omgedraaid’. Op: www.nrc.nl, 19 juli.

Broek, A. van den (2020) Corona en de betekenis van het culturele leven: wat als de pandemie voorbijgaat, en wat als ze blijft? Den Haag: Sociaal en Cultureel Planbureau.

Christenhusz, J. (2021) ‘Een woud van ritselende zaaddozen’. Op: www.groene.nl, 25 augustus.

CBS (2020) Podiumkunstactiviteiten en -bezoek, 2016-2019. Den Haag/Heerlen: Centraal Bureau voor de Statistiek.

CBS (2021a) ‘Kunstenaars en werkenden in overige creatieve beroepen, 2017/2019’. Op: opendata.cbs.nl.

CBS (2021b) ‘Professionele podiumkunsten; capaciteit, voorstellingen, bezoekers, regio’. Op: opendata.cbs.nl.

Cooke, C. (2021) ‘Dissecting the streaming inquiry #09: safe harbour’. Op: www.completemusicupdate.com, 4 februari.

Crabbendam, Y. (2022) Een weerbare popsector. Amsterdam: DSP Groep.

Dee, A. en B. Schans (2020) Poppodia en -festivals in cijfers 2019. Amsterdam: Nederlandse Vereniging Poppodia en Festivals.

Dee, A. en B. Schans (2021) Poppodia en -festivals in cijfers 2020. Amsterdam: Nederlandse Vereniging Poppodia en Festivals.

Dee, A. en B. Schans (2022) Poppodia en -festivals in cijfers 2021. Amsterdam: Nederlandse Vereniging Poppodia en Festivals. 

Eerste Kamer der Staten-General (2021) ‘35.454 implementatiewet richtlijn auteursrecht in de digitale eengemaakte markt’. Op: www.eerstekamer.nl.

Eijck, K. van (2001) ‘Social differentiation in musical taste patterns’. In: Social Forces, jrg. 79, nr. 3, 1163–1185.

Engelshoven, I.K. van (2019) Uitgangspunten cultuurbeleid 2021-2024. Den Haag: Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap.

Ensie (2021) ‘Ecosysteem’. Op: www.ensie.nl.

Entertainment Business (2021) ‘Online editie Eurosonic Noorderslag trekt bezoekers uit 124 landen’. Op www.entertainmentbusiness.nl, 18 januari.

Fèbre, A. le (2021) ‘Investeren in muziekrechten lucratiever dan ooit’. Op: www.entertainmentbusiness.nl, 6 juli.

Fonds Podiumkunsten (2021) ‘Upstream: Music’. Op: www.fondspodiumkunsten.nl.

Fuhr, S. von der (2016) Pop, wat levert het op? Onderzoek naar de inkomsten van popmusici in Nederland. Tilburg: Cubiss.

Gemeente Eindhoven (2016) ‘Muziekvisie: veranderingen in de muziek’. Op: www.cultuureindhoven.nl, april.

Goudriaan, R. (et al.) (2021) Ongelijk getroffen, ongelijk gesteund: effecten van de coronacrisis in de culturele sector. Amsterdam (etc.): Boekmanstichting (etc.).

Hesmondhalgh, D. (2020) ‘Is music streaming bad for musicians? Problems of evidence and argument’. In: New media & society, jrg. 23, nr. 12, 3593-3615.

Hoetjes, E. (2021) ‘Meet The Urban Pro’s legt zelf de infrastructuur aan’. Op: 3voor12.vpro.nl, 11 maart.

IMPALA (2021a) ‘It’s time to challenge the flow: how to make the most of the real opportunities of streaming’. Op: www.impalamusic.org.

IMPALA (2021b) ‘IMPALA climate charter’. Op: www.impalamusic.org.

Ingham, T. (2021) ‘YouTube is poised to overtake spotify as music’s biggest bankroller’. Op: www.rollingstone.com, 9 juni.

Jorritsma, E. (2022) ‘Compensatie voor energiekosten cultuursector lijkt nabij’. Op: www.nrc.nl, 19 oktober.

Kastrenakes, J. (2020) ‘Lil Nas X’s Roblox concert was attended 33 million times: it’s up there with Fortnite’s Travis Scott performance’. Op: www.theverge.com, 16 november.

Klaasman, S. (2022) ‘Bezoekersaantallen muziekpodia blijven achter’. Op: www.studio040.nl, 27 mei 2022.

Kraak, H. (2021) ‘Artiesten gevraagd gratis op te treden tijdens Grand Prix van Zandvoort: “Au. What de fuck”’. Op: www.volkskrant.nl, 26 augustus.

Krismayer (et al.) (2019) ‘Predicting user demographics from music listening information’. In: Multimedia Tools and Applications, jrg. 78. 2897–2920.

Kunstenbond (2020) CAO Remplaçanten’. Op: www.kunstenbond.nl.

Kunstenbond (2021) ‘Kunstenbond wil in gesprek met omroepen over eerlijke betaling voor artiesten’. Op: www.kunstenbond.nl, 24 september.

Leden, J. van der (2021) ‘Toegang tot kunst en cultuur voor mensen met een beperking’. In: Boekman Extra, nr. 27, 1-12.

Legaspi, A. (2022) ‘Santigold on why musicians are burning out like never before. Op: www.rollingstone.com, 19 oktober.   

Lint, P. van der en Kain, R. (2022) ‘Voorstellingen geannuleerd wegens hoge kosten: ook theaters worstelen met hoge prijzen’. Op: www.trouw.nl, 12 oktober.

Ministerie van OCW (2017) Cultuur in beeld 2017. Den Haag: Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap.

Mulder, M. (2022) De Nederlandse Livemuziek Monitor 2008-2019: popconcerten en -festivals in het tijdperk tussen streaming en sluiting. Rotterdam: Kenniscentrum Creating 010, Hogeschool Rotterdam. ERMeCC – Erasmus Research Centre for Media, Communication and Culture.

Music Business Worldwide (2021) ‘Over 60,000 tracks are now uploaded to Spotify every day: that’s nearly one per second’. Op: www.musicbusinessworldwide.com, 24 februari.

Music Business Worldwide (2022) ‘It’s Happened: 100,000 tracks are now being uploaded to streaming services like Spotify each day’. Op: www.musicbusinessworldwide.com, 6 oktober. 

NAPK (2021) ‘Eerste CAO voor Nederlandse muziekensembles’. Op: www.napk.nl, 21 december. 

NAPK (2022) ‘Eerste CAO voor Nederlandse muziekensembles treedt in werking’. Op: www.napk.nl, 14 februari. 

NOS (2022a) ‘Waar blijft het publiek? Cultuursector worstelt sinds corona’. Op: www.nos.nl, 21 mei. 

NOS (2022b) ‘Alle beroepsgroepen kampen nu met personeelstekort’. Op: www.nos.nl, 22 september.  

NVPI (2021) ‘Omzet Nederlandse muziekindustrie ziet afnemende groei’. Op: www.nvpi.nl, 23 maart.

NVPI (2022) ‘Marktcijfers Audio 2021. Gezonde groei Nederlandse muziekindustrie in 2021 ondanks coronacrisis. Op: www.nvpi.nl, 9 december. 

Pol, N. van de (2022) ‘Clubs kampen tijdens ADE met personeelstekort, energierekening komt nog’. Op: www.nu.nl, 22 oktober.  

Raad voor Cultuur (2017) De balans, de behoefte: pleidooi voor een integraal, inclusief muziekbeleid. Den Haag: Raad voor Cultuur.

Raad voor Cultuur (2021) Advies corona-addenda. Den Haag: Raad voor Cultuur.

Rijsingen, H. van (2020) ‘Klimaatschaamte in de muziekindustrie: naar deze milieuvriendelijke artiesten luister je zonder schuldgevoel’. Op: eenvandaag.avrotros.nl, 5 februari.

Schaap, J. en P. Berkers (2020a) ‘“You’re not supposed to be into rock music”: authenticity maneuvering in a white configuration’. In: Sociology of Race and Ethnicity, jrg. 6, nr. 3,  416–430.

Schaap, J. en P. Berkers (2020b) ‘“Maybe it’s … skin colour?” How race-ethnicity and gender function in consumers’ formation of classification styles of cultural content.’ In: Consumption Markets & Culture, jrg. 23, nr. 6, 599-615.

Schans, B. (2020) ‘Brief van de dag: popmuziek komt er bekaaid vanaf’. Op: www.volkskrant.nl, 12 juni.

Schrijen, B. (2021) Impact van de coronacrisis op leden van de NAPK. Amsterdam: Boekmanstichting.

Schuurman, S. (2022) ‘Europese wetgeving voor auteursrecht’. Op: www.kvk.nl, 9 november. 

Sena (2020) ‘Muziekprofessionals lopen 80 procent inkomen mis’. Op: www.sena.nl, 7 mei.

SER en Raad voor Cultuur (2017)Passie gewaardeerd, versterking van de arbeidsmarkt in de culturele en creatieve sector. Den Haag: Sociaal-Economische Raad/Raad voor Cultuur.

Simons, D. en E. Brink (2020) ‘Kan een artiest leven van jouw Spotify-streams?’. Op: www.nos.nl, 23 december.

Smith, S. (et al.) (2021) Inclusion in the music business: gender & race/ethnicity across executives, artists & talent teams. Los Angeles: USC Annenberg School for Communication and Journalism.  

Sondermeijer, V. (2021) ‘Artiesten die optreden bij F1 in Zandvoort worden toch betaald’. Op: www.nrc.nl, 30 augustus.

Straver, F. (2021) ‘Groene stroom en geen plastic polsbandjes: muziekindustrie wil milieubewuster toeren’. Op: www.trouw.nl, 12 april.

Peddie, I. (red.) (2020) The Bloomsbury handbook of popular music and social class. New York: Bloomsburg Academic.

Valentine, R. (2020) ‘Travis Scott reportedly grossed roughly $20m for Fortnite concert appearance’. Op: www.gamesindustry.biz , 1 december.

Veldman, J. (et al.) (2020) Stand van zaken in de Nederlandse popsector. Utrecht: Dialogic.

Vermeij, L. en W. Hamelink (2021) Lang niet toegankelijk: ervaringen van Nederlanders met een lichamelijke beperking als spiegel van de samenleving. Den Haag: Sociaal en Cultureel Planbureau.

Vinken, H. (2020) Tariefafspraken voor freelance musici: resultaten van een onderzoekstraject. Tilburg: HTH Research.

Visser, M. S. Kooke en H. van Dijk (2023) ‘Cultuursector ziet publiek terugkeren nu najaarsgolf corona uitblijft’. Op: www.trouw.nl, 10 januari. 

Vrieze, A. de (2020) ‘Fonds Podiumkunsten: veel popfestivals gaan erop vooruit’. Op: 3voor12.vpro.nl, 3 augustus.

VSCD (2022) Podia 2021 cijfers en kengetallen. Amsterdam: VSCD. 

Waarlo, N. (2021) ’Concerten mogen straks weer, maar verwacht niet dat alles snel weer bij het oude is, zegt de sector’. Op: www.volkskrant.nl, 15 september.

Wikström, P. (2014) The music industry in an age of digital distribution. In Vazquez, J, Morozov, E, Castells, M, & Gelemter, D (Eds.) Change: 19 key essays on how the Internet is changing our lives. Madrid: Turner / BBVA Group, pp. 1-24. 

Zemler, E. (2022) ‘Santigold cancels North American tour citing changing industry and artist welfare’. Op: www.rollingstone.com, 27 september.  

Verantwoording beeld

Studio Paisley Kaas / Fotografie: Lisa Maatjens