Overzicht en kerncijfers
De Nederlandse audiovisuele sector is de afgelopen jaren volop in beweging. Zowel nationale als internationale ontwikkelingen zorgen ervoor dat de sector de afgelopen jaren te maken heeft met diverse, soms zeer grote veranderingen na jaren van relatieve rust en gestage groei.
De sector omvat grofweg vier typen belanghebbenden: (1) makers, producenten en distributeurs van films en series; (2) de bioscoop en filmtheaterbranche en de streamingplatformen; (3) brancheorganisaties als de FDN (filmdistributeurs), NVPI (film- en muziekindustrie) en NVBF (bioscopen en filmtheaters); (4) door de Rijksoverheid gefinancierde initiatieven om de kwaliteit, zichtbaarheid en positie van de Nederlandse audiovisuele sector te versterken, zoals de publieke omroep, het Nederlands Filmfonds, Eye Filmmuseum en filmfestivals.
Cultuurplan 2025-2028
In de cultuurplanperiode 2025 – 2028 van de culturele Basisinfrastructuur (BIS) is voor de audiovisuele sector in totaal 98,15 miljoen euro beschikbaar gesteld vanuit de Rijksoverheid. Het overgrote deel, 92 procent, wordt via het Filmfonds uitgekeerd in de vorm van verschillende subsidies
Bioscoopbezoek
In 2023 trokken 292 Nederlandse bioscopen met 502 dat jaar uitgebrachte films 31,3 miljoen bezoekers. 77 van deze films waren van Nederlandse makelij. Iets meer dan vijftig procent van deze bioscopen en filmhuizen is in commerciële handen, zo’n 45 procent is eigendom van de gemeenten. Commerciële bioscopen trekken samen rond de 70 procent van alle bezoekers, waarbij Pathé (47 procent) en Vue en Kinepolis (beiden 12 procent) het overgrote deel van de markt in hand hebben (Filmfonds 2024b).
2024 zag een lichte stijging van het aantal bioscopen, met nieuwe vestigingen in vijf plaatsen en een verdere stijging van het aantal uitgebrachte films (523 in totaal) en het aantal Nederlandse producties (90 in totaal). Tegelijkertijd daalde het aantal bezoekers tot 29,3 miljoen, al gingen zij wel vaker naar een Nederlandse film: producties van eigen bodem haalden
Online kijken
Drie op de vier Nederlandse huishoudens keek thuis naar films en series in het laatste kwartaal van 2023, met gemiddeld twee abonnementen per huishouden via SVOD (subscription-video-on-demand, platforms waar je met een abonnement toegang hebt tot alle beschikbare titels, zoals Netflix en Videoland) of TVOD (transactional-video-on-demand, waarbij je eenmalig betaalt voor toegang tot een specifieke film, via bijvoorbeeld Pathé Thuis of Picl) (Filmfonds 2024b).
Inkomsten
De totale inkomsten van de audiovisuele sector bereikten in 2023 nieuwe recordhoogten met in totaal 1,489 miljard euro. Dit kwam primair op het conto van de streamingsdiensten: hun inkomsten bedroegen 1,139 miljard euro. Iets meer dan een vijfde (333 miljoen euro) kwam via bioscooprecettes en nog slechts één procent (17 miljoen) kwam voort uit de verkoop van DVD en Blu-ray (Filmfonds 2024b).
Productie
In 2023 werden 68 Nederlandse speelfilms geproduceerd, voor een totale productiewaarde van ruim 135 miljoen euro. Ook werden voor bijna 80 miljoen euro 17 zogenaamde high-end series gemaakt, kwaliteitsseries met hoge productiewaarden. Dergelijke series worden pas sinds enkele jaren geproduceerd, in opdracht van streamingsdiensten of de publieke omroep (Filmfonds 2024b).
Trends en ontwikkelingen
De bioscoopbranche: hoe om te gaan met veranderend kijkgedrag
De coronapandemie betekende vijf jaar geleden het einde van een lange, onafgebroken bloeiperiode voor de Nederlandse bioscoopbranche. De pandemie lijkt het kijkgedrag van bezoekers permanent veranderd te hebben en bioscopen zijn inmiddels op zoek naar nieuwe manieren om hierop in te spelen.
Vanaf 2007 tot en met 2019 steeg het aantal bezoeken aan bioscopen en
Hoewel de bioscoopbranche zelf wijst op de langdurige stakingen in Hollywood in 2023 als een belangrijke reden voor de daling in bezoekers afgelopen jaar en vertrouwen heeft dat 2025 een beter jaar wordt, lijkt er tegelijkertijd sprake van veranderend kijkgedrag. Hoewel de ticketprijzen voor het eerst in vier jaar daalden en het aantal bioscopen en stoelen sinds de pandemie juist is toegenomen, kwamen – de coronajaren 2020-2022 uitgezonderd – voor het laatst in 2010 minder mensen naar de bioscoop dan in 2024. In tegenstelling tot de bioscopen hadden filmtheaters, filmhuizen en arthousebioscopen juist een goed jaar: één op de acht Nederlanders bezocht een van hen en samen trokken zij de afgelopen twee jaar meer bezoekers dan voor corona. Dit beeld komt overeen met een trend die al langer in de Verenigde Staten zichtbaar is, waarbij vooral kleinere films en blockbusters nog goed scoren, maar het grote middensegment weg begint te vallen (Bos 2025, NVBF en NVPI 2025b, Dijksterhuis 2025, van Zwol 2025, Filmfonds 2024b).
Bioscopen hoeven in tegenstelling tot andere culturele sectoren niet te vrezen voor eventuele btw-verhogingen, maar ze worstelen naast teruglopende bezoekersaantallen met gestegen onderhouds- en energiekosten en personeelsgebrek. Ze proberen klanten terug te winnen door te investeren in meer luxe en service en door unieke kijkervaringen te bieden. Mede aangespoord door het succes van de streamingsdiensten zetten bioscopen in op bijvoorbeeld aanvullende content of podcasts. Kinepolis organiseert zogenaamde Discovery Days rondom de release van nieuwe films. Het Filmhuis in Den Haag heeft sinds 2020 een boutique cinema met loungestoelen en tweezits bankjes. Een vernieuwend concept is The(Any)Thing van Pathé: een app met de mogelijkheid om in 13 kleinere filmzalen met ruimte voor 2-5 bezoekers zelf keuzes te maken over de te bekijken film, de starttijd, pauzes, drankjes en snacks. Niettemin is de concurrentie van streamingsdiensten onverminderd groot en blijft het een voortdurende uitdaging voor bioscopen om mensen naar het witte doek te trekken (Dijksterhuis 2024b, UNIC 2024, van Zwol 2025, Dijksterhuis 2025).
Inkomsten van streamingsdiensten: is de streamversnelling voorbij?
De sterke inkomstengroei van de audiovisuele sector in de afgelopen jaren wordt primair gedreven door de spectaculaire groei in omzet die streamingsdiensten zien. Tien jaar geleden lagen de omzet van SVOD en DVD en Blu-ray verkoop met 126 en 100 miljoen euro nog bij elkaar in de buurt, ruim achter de bioscooprecettes die dat jaar 276 miljoen euro bedroegen. In 2023 bedraagt de omzet van SVOD meer dan 1,1 miljard euro. De inkomsten uit de verkoop van DVD en Blu-ray zijn in dezelfde periode sterk gedaald tot nog slechts 17 miljoen euro. Bioscooprecettes zijn met pieken en dalen gestegen tot 333 miljoen in 2023. Sinds 2018, toen de omzet van VOD voor het eerst die van de bioscopen overtrof, is het verschil in omzet heel snel heel groot geworden (Filmfonds 2024b).
Het aantal in Nederland beschikbare VOD-platforms is de afgelopen jaren rap toegenomen. In 2023 zijn er in totaal 49 TVOD- en SVOD-platforms beschikbaar (inclusief
In de strijd om streamingabonnees speelt exclusieve content een cruciale rol. In 2021 kocht Amazon bijvoorbeeld de Amerikaanse filmstudio MGM voor een bedrag van bijna zeven miljard euro, waarmee een catalogus van ruim vijfduizend titels is binnengehaald voor Amazon Prime Video. Tegelijkertijd produceren de verschillende streamingsdiensten veel exclusieve eigen films en series om kijkers en abonnees aan zich te binden. De grote winsten die streamingsdiensten hiermee ook in Nederland boekten de afgelopen jaren, dragen echter weinig bij aan ontwikkeling en productie in Nederland, zo constateerde het Filmfonds al in 2012. In vergelijking met andere Europese landen slaagt Nederland er minder goed in om investeringen binnen te halen van streamingsdiensten. Dat onderschrijft ook de verkenning van Filmforward uit 2024: het aantal talentontwikkeling programma’s van de grote streamingsdiensten gericht op Nederlandse makers is beperkt en initiatieven staan vaak primair in dienst van hun commerciële doeleinden (Fontaine 2024a, van den Elshout 2024). Onder meer het Filmfonds en de Raad voor Cultuur hebben de afgelopen jaren gewezen op de noodzaak om wat aan deze scheve verhoudingen te doen (Filmfonds 2012, Raad voor Cultuur 2018, Rutten 2019, Reijn et al. 2019).
Dit heeft ertoe geleid dat in oktober 2023, in navolging van vergelijkbare wetgeving in
De groei van SVOD en de daaraan gerelateerde toename in de productie van high-end series het afgelopen decennium, lijkt de laatste tijd wel te vertragen. Hoewel specifieke cijfers niet openbaar worden gemaakt door de streamingsplatformen zelf, wijst het Filmfonds al twee jaar op rij erop dat de groei van het totale aantal abonnees van VOD-diensten afvlakt. Bovendien is het aantal SVOD-platformen in Nederland in 2023 voor het eerst gedaald, van 55 naar 49 en zijn de abonnementsprijzen van de grootste zeven streamingsdiensten sinds 2022 gemiddeld 36 procent duurder geworden. In Europa markeerde 2023 een mogelijk keerpunt: er werden dat jaar minder afleveringen van series geproduceerd, minder high-end series gemaakt en series stagneerden wat betreft het aantal afleveringen en de lengtes van afleveringen. Niettemin is marktleider Netflix, mede vanwege bovengenoemde wetgeving, van plan om de komende jaren meer te investeren in Nederland: in 2025 wil het twee films en vier series maken en het jaar erop is de ambitie om het aantal films verder te verhogen (Filmfonds 2024b, Willemsen 2025, Schneeberger 2024b, Beukers 2024a).
De Nederlandse filmindustrie: kwaliteit boven kwantiteit?
Hoewel tijdens de coronajaren 2020-2022 het aantal geproduceerde en uitgebrachte films tijdelijk sterk afnam, zien we de afgelopen tien jaar dat er jaarlijks juist steeds meer films gemaakt en uitgebracht worden. In 2024 kwam een recordaantal van 520 nieuwe films en 90 Nederlandse producties uit, een ruime verbetering van het record van 2023, toen het ging om 502 en 77 uitgebrachte films. Het aantal geproduceerde Nederlandse films neemt ook elk jaar toe, van 58 in 2019 tot 68 in 2023. Tegelijkertijd neemt
Tegelijkertijd zijn er de laatste jaren oproepen en initiatieven om juist te investeren in talentontwikkeling en de kwaliteit van Nederlandse films. Dit kwam bijvoorbeeld naar voren in de Uitgangspunten cultuurbeleid 2021-2024 van toenmalig minister Ingrid Van Engelshoven. Zo zou er weer meer aandacht besteed moeten worden aan de ontwikkeling van scenario’s en filmplannen (Engelshoven 2019). Sindsdien zijn er meerdere initiatieven ontstaan om de Nederlandse audiovisuele sector te versterken, bijvoorbeeld de nieuwe netwerkorganisatie FilmForward, die zich ook expliciet inzet voor een diversere en inclusievere sector. Andere initiatieven zijn 3LAB Serie Contest, Cinesud en New Noardic Wave.
Deze discussie werd in september 2023 verder aangewakkerd met de publicatie van een onderzoek uitgevoerd door het Britse onderzoeksbureau Olsberg SPI
In 2024 zetten zowel het Filmfonds als Eye Filmmuseum en het ministerie van OCW in op het stimuleren van kwaliteit en het ontwikkelen van talent. Op 1 februari 2024 lanceerde het Nederlands Filmfonds haar beleidsplan voor de periode 2025-2028, waarin de prioriteiten zijn: focus op kwaliteit, het centraal stellen van makers, het benadrukken van talent, het vergroten van publieksbereik en het bieden van experimenteerruimte. Te midden van het sterk groeiende filmaanbod uit diverse landen en op verschillende platformen, benadrukt het Filmfonds het belang van voldoende aandacht en budget voor de productie van originele, onderscheidende Nederlandse films en series (Filmfonds 2024a). Tegelijk wil Eye Filmmuseum nog effectiever Nederlandse films in het buitenland gaan promoten via zijn samenwerking met het Filmfonds in SEE NL, dat sinds 2019 de internationale promotie van Nederlandse films ondersteunt (Eye Filmmuseum 2024).
In oktober 2024 richtte minister Bruins in zijn nieuwe agenda voor de integrale sectorbrede aanpak zich ook op het stimuleren van kwaliteit en landelijke en regionale talentontwikkeling van beginnende en meer gevorderde talenten. Hij roept daarnaast op tot meer samenwerking tussen private en publieke partijen en publieke partijen onderling. In reactie op het rapport van Filmforward over de huidige talentenprogramma’s in de sector, vraagt hij ook “publieke en private partijen om gezamenlijk tot een gedragen visie op talentontwikkeling binnen de Nederlandse audiovisuele keten te komen en daarbij concrete acties uit te werken.” Verder wil de minister een periodieke monitor ‘av-sector in beeld’ introduceren, om daarmee beter zicht te krijgen op onder meer de complementariteit van publieke en private financieringsregelingen, een thema dat ook het Filmfonds de komende jaren meer aandacht geeft (van den Elshout 2024, Bruins 2024). Daarmee volgt Nederland twee Europese trends binnen de filmindustrie: ten eerste wordt de laatste jaren al relatief minder geld via publieke financieringsregelingen opgehaald en ten tweede is EU-steun zich meer gaan richten op de grotere productiemaatschappijen en grotere producties, om de concurrentie met Amerikaanse producties aan te gaan (Fioroni 2023, Dams 2024).
Fair Pay, duurzaamheid en regionale filminitiatieven
Tegelijkertijd zijn er ambities binnen de filmindustrie op het gebied van Fair Pay, duurzaamheid en regionale diversificatie. Zo is de sector sinds 2022 bezig met het ontwikkelen van praktijkinstrumenten om de Fair Practice Code te implementeren. Er is in 2024 een begrippenkader van 333 begrippen ontwikkeld en een leidraad veilig en gezond werken in de AV-sector opgesteld met 32 uitgangspunten. Zzp-starttarieven zijn berekend op basis van benchmarkonderzoek van de cao’s van toneel en dans en omroeppersoneel. In 2025 moeten al deze handvatten in een nieuwe handleiding voor de sector worden samengevoegd. Het in maart 2025 verschenen praktijkonderzoek Meerkosten van Fair Pay in de filmsector concludeert dat de audiovisuele sector nog wel grote stappen moet zetten op dit vlak. De kosten voor het realiseren van Fair Pay lopen op tot gemiddeld 42 procent van de totale beloning en 23 procent van de totale productiekosten. Daarmee zijn deze relatieve meerkosten volgens de onderzoekers “verreweg het hoogste van alle tot nu toe onderzochte delen van de culturele en creatieve sector.” (NFF 2024b, Geukema, Goudriaan, Vinken 2025).
Duurzamer films maken is een andere ambitie. Hoewel tot voor kort nog weinig is gedaan om de ecologische voetafdruk van filmproducties te verkleinen (Paris 2024), zijn er inmiddels diverse stappen gezet op dit vlak. De uitstoot van een film kan groot zijn: waar een gemiddeld huishouden zo’n 19 ton CO2 uitstoot, is dat bij een Europese speelfilm al gauw 192 ton volgens de Europese Commissie
Hand in hand met dit streven naar duurzaamheid, is het verlangen naar meer regionale film- en talentontwikkeling buiten de randstad (Melchers 2024). Om dit te stimuleren, is in 2024
De publieke omroep: onrustige en onzekere tijden
De Nederlandse publieke omroep (NPO) speelt al jarenlang een belangrijke rol in de financiering en programmering van Nederlandse films en series. Via zowel financiële steun als het uitzenden van producties draagt de NPO bij aan de zichtbaarheid en ontwikkeling van de Nederlandse audiovisuele sector. In de prestatieafspraken die de NPO voor de periode 2022-2026 heeft gemaakt, committeert zij zich aan het programmeren van minimaal 10 nieuwe eigen Nederlandse dramaproducties of nieuwe seizoenen daarvan en 18 Nederlandse filmproducties in samenwerking met de koepel Nederlandse filmproducenten (NPO 2022, Uslu 2022b). En sinds 1998 worden jaarlijks speciaal voor televisie gemaakte telefilms geproduceerd en getoond op de NPO
De laatste jaren is het echter bijzonder onrustig bij de publieke omroep. Niet alleen zijn er ernstige problemen rondom sociale onveiligheid op de werkvloer bij de NPO en diverse omroepen, maar ook heerst er grote onzekerheid over de toekomst van de publieke omroep vanwege grote, ingrijpende bezuinigingen en hervormingen die zijn aangekondigd door het in 2024 aangetreden kabinet-Schoof.
Interne onrust en sociale veiligheid
In januari 2024 verscheen het rapport Niets gezien, niets gehoord, niets gedaan: de zoekgemaakte verantwoordelijkheid van de Onderzoekscommissie Gedrag en Cultuur Omroepen onder leiding van oud-minister Martin van Rijn. De commissie oordeelde hard over het gebrek aan sociale veiligheid bij de omroepen: “Mensen voelen zich soms een speelbal van vriendjespolitiek en machtsmisbruik.” De commissie constateerde dat op alle niveaus de normale verantwoordelijkheden zijn “zoekgemaakt” en dat “het onderwerp van grensoverschrijdend gedrag breed speelt binnen de landelijke publieke omroep, en serieuze aandacht verdient.” (Van Rijn 2024).
Meer dan een jaar later zijn een reeks van problemen op dit vlak bij diverse omroepen naar buiten gekomen. Bovendien blijkt dat het veranderen van de werkcultuur uiterst moeizaam gaat, zo concluderen onafhankelijk van elkaar het Commissariaat voor de Media en onafhankelijk regeringscommissaris seksueel grensoverschrijdend gedrag en seksueel geweld Mariëtte Hamer. Begin maart 2025 stapt ook NPO-bestuursvoorzitter Frederike Leeflang op nadat ook zij in opspraak is geraakt vanwege een onveilig werkklimaat (Commissariaat voor de Media 2024, Hamer 2024, Beukers 2025, Beemsterboer 2025b, Bahara 2025).
Ingrijpende bezuinigingen en grote hervormingen
Naast de interne onrust staat de NPO aan de vooravond van ingrijpende bezuinigingen en hervormingen. Het kabinet-Schoof heeft aangekondigd dat de omroepen vanaf 2027 te maken krijgen met een jaarlijkse bezuiniging van 160 miljoen euro op een totale begroting die in 2025 nog 980 miljoen euro bedraagt. Hoewel de NPO waarschuwt dat de omroepen hun publieke opdracht straks niet goed meer kunnen uitvoeren, bereidt de organisatie zich nu al voor op de financiële klap. In 2026 wil de NPO alvast 20 miljoen euro bezuinigen om de impact van de latere kortingen te verzachten. Daarbij is fictie vooralsnog buiten schot gebleven (Beukers 2024b, Beemsterboer 2025a).
In april 2025 kondigde minister Bruins aan dat hij tegelijk met deze grote bezuinigingsoperatie de landelijke publieke omroep ook drastisch wil hervormen: “Het doel van deze hervorming is dat de omroep ook in de toekomst zichtbaar en vindbaar blijft en meer openstaat voor geluiden uit de samenleving. Dat willen we bereiken met minder spelers, minder bestuurders, minder versnippering van budgetten en minder overheidsbemoeienis.” Hij wil de huidige elf omroepverenigingen terugbrengen tot vier of vijf. De NPO en de NOS moeten elk een aparte “taakorganisatie” worden, de NTR verdwijnt mogelijk. Verder wil Bruins het omroepbestel voor het eerst sluiten: de mogelijkheid om toe te treden, die er elke vijf jaar was voor een nieuwe omroep met genoeg leden, verdwijnt. De overgebleven omroephuizen krijgen tegelijkertijd de wettelijke verplichting om samen “de perspectieven, geluiden en behoeften van de samenleving zo goed mogelijk” in hun aanbod een plek te geven (Bruins 2025, Beukers 2025b).
Regionale en lokale omroepen extra kwetsbaar
De impact van de bezuinigingen blijft niet beperkt tot de landelijke omroep. Ook regionale en lokale publieke omroepen dreigen in de problemen te komen. De dertien regionale omroepen besteden in hun programmering veel aandacht aan cultuur uit de eigen regio, bijvoorbeeld via regiosoaps en documentaires (RPO 2024). Nederland telt in totaal 203 lokale en regionale zenders, bijna 49 procent van het totale aantal in heel Europa (Schneeberger 2024a).
Deze lokale omroepen zijn sterk afhankelijk van gemeentelijke financiering. In 2023 besteedden Nederlandse gemeenten bijna 24 miljoen euro aan film en video en ruim 23 miljoen euro aan lokale pers en omroep. Vanaf 2026 worden de gemeentelijke budgetten echter fors gekort: het gemeentefonds wordt met 2,4 miljard euro verlaagd, waardoor 75 procent van de gemeenten in financiële problemen komt. Dit kan betekenen dat gemeenten minder gaan uitgeven aan de lokale publieke omroepen (CBS 2024, VNG 2025). Maar momenteel werkt de Rijksoverheid in samenwerking met de Vereniging van Nederlandse Gemeenten, het Commissariaat voor de Media en de Stichting Nederlandse Lokale Publieke Omroep ook aan een stelselwijziging voor de lokale publieke omroepen. De insteek is om de gemeentelijke financiering over te hevelen naar het Rijk en het aantal lokale omroepen terug te brengen tot maximaal 80. Deze nieuwe wet moet in het najaar van 2025 naar de Tweede Kamer en medio 2026 in werking treden
Diversiteit, gelijkwaardigheid en inclusie in de beroepspraktijk
In februari 2022 verscheen het onderzoeksrapport Beter is nog niet goed: de positie van vrouwen in de film- en televisiesector 2011-2020, waaruit blijkt dat vrouwen ondervertegenwoordigd zijn binnen de beroepspraktijk van de audiovisuele sector. Met name in technische functies als cinematograaf en sound designer is het aandeel vrouwen laag: respectievelijk slechts tien en vijf procent. Ook toont het onderzoek aan dat de ongelijkheid tussen mannen en vrouwen toeneemt wanneer producties duurder en langer zijn (Sanders 2022). Nederland is geen uitzondering: in heel Europa zijn vrouwen in de audiovisuele sector met gemiddeld 24 procent sterk ondervertegenwoordigd. Vanaf 2015, toen het aantal vrouwen 19 procent bedroeg, is er wel een toename te zien, maar in het huidige tempo duurt het nog tientallen jaren voor er sprake is van gelijke man-vrouw vertegenwoordiging (Fontaine 2024b).
Na het onderzoek en de conferentie Point of View: Naar een nieuw perspectief in film en tv (april 2022) hebben Vrouwen in Beeld, Point of VieW, de Dutch Academy For Film (DAFF) en het Nederlands Film Festival (NFF) een alliantie gevormd om gezamenlijk de achtergestelde positie van vrouwen in de Nederlandse filmindustrie te verbeteren. Het onderzoekstraject Ervaringen en perspectieven van vrouwelijke film- en televisieprofessionals wil in vijf verschillende vervolgonderzoeken, uitgevoerd onder leiding van de Universiteit Utrecht, verdere invulling geven aan het in 2022 verschenen onderzoeksrapport. De resultaten worden in het voorjaar van 2025 gepubliceerd.
Gegevens van het Filmfonds, gepubliceerd in maart 2024, tonen dat er in Nederland nog steeds een verschil bestaat tussen het aantal toekenningen aan mannelijke en vrouwelijke makers in verschillende categorieën. Vrouwen dienen minder vaak aanvragen in vergeleken met mannen en zijn vaker betrokken bij filmproducties met kleinere budgetten, zoals documentaires en korte of experimentele films. Een positieve ontwikkeling is dat het aandeel vrouwelijke producenten van toegekende projecten in 2023 steeg naar bijna 48 procent. Hoewel 41 procent van de toekenningen dat jaar ging naar filmprojecten met een vrouwelijke regisseur, ging nog altijd bijna 70 procent van het totale realiseringsbudget naar projecten met een mannelijke regisseur. Het Filmfonds streeft naar een betere balans en wil daarom het aantal aanvragen van vrouwelijke makers stimuleren. Dat er nog wel een lange weg te gaan is, blijkt wel uit het feit dat van de top 20 meest succesvolle films van 2019 tot 2023 vrouwen slechts 14 tot 22 procent regisseerden en in 2023 voor een kwart van deze films het scenario schreven (Filmfonds 2024b).
Het in de zomer van 2020 gelanceerde initiatief KLEUR – bedoeld als aanjager van meer inclusie binnen de Nederlandse audiovisuele industrie – wees al op de noodzaak van een nulmeting van diversiteit in de sector (KLEUR 2022). Op verzoek van KLEUR en DAFF heeft het Ministerie van OCW het onderzoeksrapport Je kunt niet zijn wat je niet kunt zien, over diversiteit en inclusie in de audiovisuele sector, laten uitvoeren (Crone et al. 2023). Dit rapport markeert een belangrijke mijlpaal: het is de eerste keer is dat de etnische diversiteit en inclusie binnen de filmindustrie zijn onderzocht. Uit het onderzoek blijkt dat er enigszins sprake lijkt van een representatieve vertegenwoordiging van etnische groepen in vergelijking met het landelijke gemiddelde. Het onderzoek wijst ook uit dat er accentverschillen zijn op basis van etnische achtergrond. Makers met een Aziatische, Marokkaanse en Turkse achtergrond zijn minder vertegenwoordigd, terwijl makers van Surinaamse, Antilliaanse en Indonesische afkomst relatief meer vertegenwoordigd zijn.
Wat willen we verder weten over het domein Audiovisueel?
Er zijn weinig tot geen cijfers beschikbaar over de grootste spelers: de streamingdiensten. De omzet van video-on-demand in Nederland wordt jaarlijks
In aanvulling op de beschreven trends en ontwikkelingen is het van belang om de verschuiving van ‘het traditionele window’ in de gaten te houden, waarmee de tijd tussen de première in de bioscoop en de distributie via met name streamingdiensten wordt bedoeld. Deze werden in de coronajaren 2020 en 2021 drastisch ingekort of zelfs compleet opgeheven. Daarmee lijkt
De razendsnelle opkomst van artificiële intelligentie (AI) en de mogelijke impact daarvan op de audiovisuele sector is een andere belangrijke ontwikkeling om te volgen. Vooralsnog is er nog weinig bekend over het gebruik van AI in de sector en de inhoudelijke en wettelijke gevolgen hiervan (Capello 2024). Een onderzoek van het Vlaamse Audiovisuele fonds toont dat van de bijna 1.000 filmmakers die subsidie aanvroegen meer dan een vijfde al gebruik maakte van AI en 28 procent dit in de toekomst van plan was. Daarbij ging het vooralsnog echter vooral om het gebruik van tekst genererende AI zoals ChatGPT (VAF 2024). Dat de impact op de sector groot kan zijn, blijkt ook uit een studie in opdracht van het CISAC uit november 2024: waar de wereldwijde markt voor door AI gegenereerde AV naar verwachting zal toenemen van 2 miljard in 2023 tot 28 miljard euro in 2028, verliezen makers een vijfde van hun inkomsten. Naar verwachting verliezen vertalers verliezen 56 procent, schrijvers 20 procent en regisseurs 15 procent. De komende jaren is het afwachten of deze vooruitzichten werkelijkheid worden (PMP Strategy 2024).
Tot slot willen we ook hier meer aandacht besteden aan de audiovisuele sector in het Caribische deel van het Koninkrijk. Er zijn op de eilanden relatief weinig bioscopen in vergelijking met Nederland en professionele filmstudio’s zijn er niet. Om de filmindustrie te stimuleren, is in april 2024 Studio Caribe opgezet door het Filmfonds. Met deze nieuwe regeling wordt in totaal 120.000 euro beschikbaar gesteld voor de ontwikkeling van twaalf filmprojecten. Vervolgens is er 65.000 euro per project beschikbaar om zes films van minimaal vijf en maximaal dertig minuten te realiseren. Het hele traject wordt omlijst met workshops, coaching en trainingen. Het plan is om deze regeling elke twee jaar te herhalen (Dijksterhuis 2024a).
Meer weten over het domein Audiovisueel?
Bekijk meer data over het domein Audiovisueel in het Dashboard van de Cultuurmonitor.
Meer literatuur over het domein Audiovisueel is te vinden in de Kennisbank van de Boekmanstichting.
Vorige edities van de tekst op deze domeinpagina kunnen hier gevonden worden:
2021
2022
2023
Bronnen
Figuren:
Nederlands Filmfonds (2024b) Film facts & figures of the Netherlands: Summer 2024. Amsterdam: Nederlands Filmfonds.
NVBF (2024) Jaarverslag 2023. Amsterdam: NVBF.
Literatuur:
Bahara, H. (2025) ‘Frederieke Leeflang stapt op als baas van NPO na reeks klachten over gedrag’. Op: www.volkskrant.nl, 4 maart.
Beemsterboer, T. (2025a) ‘Publieke omroepen gaan voor 2026 al ruim 20 miljoen euro bezuinigen’. Op: www.nrc.nl, 6 februari.
Beemsterboer, T. (2025b) ‘Minister Bruins in gesprek met toezichthouder NPO over werkcultuur onder voorzitter Leeflang’. Op: www.nrc.nl, 25 februari.
Beukers, G. (2024a) ‘Ik vind het belangrijk dat we met Netflix niet alleen iets komen halen, maar ook iets brengen’. Op: www.volkskrant.nl, 14 oktober.
Beukers, G. (2024b) ‘Extra bezuiniging van 50 miljoen euro op NPO is ‘onbegrijpelijk’ en ‘onverantwoord’, zegt voorzitter Leeflang’. Op: www.volkskrant.nl, 13 december.
Beukers, G. (2025a) ‘Mariëtte Hamer hoort nog steeds van melders: ‘Als bekend wordt dat ik bij jou heb geklaagd, kom ik bij de volgende omroep niet binnen’. Op: www.volkskrant.nl, 1 februari.
Beukers, G. (2025b) ‘Minister onthult langverwachte plannen: publieke omroep gaat de meest drastische hervorming in decennia tegemoet’. Op: www.volkskrant.nl, 4 april.
Boonekamp, D. en D. Lauwen (2024) Rapportage – Input voor evaluatieontwerp Investeringsverplichting grote streamingdiensten. Amsterdam: Doreen Boonekamp en David Lauwen.
Bos, D. (2025), Bioscoopmonitor 2024. Amsterdam: NVPI.
Bruins, E. (2024) Agenda audiovisueel aanbod “Verbeelding door inzicht, talentontwikkeling en samenwerking”. Den Haag: Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap.
Bruins, E. (2025) De hervorming van de landelijke publieke omroep. Den Haag: Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap.
Capello, M. (red.) (2024) AI and the audiovisual sector: navigating the current legal landscape. Strasbourg: European Audiovisual Observatory
CBS (2024) Detaillering cultuurlasten gemeenten en provincies, 2023. Op: www.cbs.nl, 11 november.
Clark, T. (2021) ‘How the movie-theater industry will be permanently changed by the pandemic, as major Hollywood studios rethink their release strategies’. Op: www.businessinsider.nl, 30 maart.
Commissariaat voor de Media (2024) Voortgang opvolging rapport van de Onderzoekscommissie Gedrag en Cultuur Omroepen door de landelijke publieke omroepen. Hilversum: Commissariaat voor de Media.
Crone, V. et al. (2023) Je kunt niet zijn wat je niet kunt zien. Amsterdam: DSP-groep.
Dams, T. (2024) ‘Is Creative Europe Media “drifting away” from its core cultural objectives?’. Op: www.screendaily.com, 27 augustus.
Dijksterhuis, E. (2022a) ‘Netflix test nieuwe releasestrategie met Knives Out 2’. Op: www.filmkrant.nl, 13 oktober.
Dijksterhuis, E. (2022b) ‘Voor eerst in tien jaar krimpt aantal Netflix-abonnees’. Op: www.filmkrant.nl, 21 april.
Dijksterhuis, E. (2024a) ‘Studio Caribe wil vliegwiel zijn voor Antilliaanse filmindustrie.’ Op: www.filmkrant.nl, 10 mei.
Dijksterhuis, E. (2024b) ‘€100 mln korting NPO, lage btw bioscoopkaartje blijft’. Op: www.filmkrant.nl, 17 mei.
Dijksterhuis, E. (2024c) ‘Fries filmfonds in de maak’. Op: www.filmkrant.nl, 19 november
Dijksterhuis, E. (2025), ‘Verwachte daling bioscoop bezoek 2024 valt mee.’ Op: www.filmkrant.nl, 7 januari.
Elshout, M. van den (2024) Verkenning talentontwikkeling: verkenning van initiatieven en programma’s voor talentontwikkeling in de film- en audiovisuele sector. Amsterdam: Filmforward
Engelshoven, I. van (2019) Uitgangspunten cultuurbeleid 2021-2024. Den Haag: Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap.
Eye Filmmuseum (2024) Ondernemingsplan. AFK vierjarige subsidies 2025-2028. Amsterdam: Stichting Eye Filmmuseum.
Faughnder, R. (2020) ‘The pandemic is changing how Hollywood releases movies: here’s how’. Op: www.latimes.com, 27 augustus.
FDN en NVBF (2023) Samenvatting Kerncijfers jaar 2022. Amsterdam: FDN en NVBF.
FDN en NVBF (2024) Samenvatting Kerncijfers jaar 2023. Amsterdam: FDN en NVBF.
Fioroni, M. (2023) Fiction film financing in Europe: Overview and trends 2016-2020. Strasbourg: European Audiovisual Observatory
Fontaine, G. (2024a) Audiovisual services spending on original European content 2024 edition. Strasbourg: European Audiovisual Observatory
Fontaine, G. (2024b) Female professionals in European film production 2024 edition. Strasbourg: European Audiovisual Observatory
Geukema, R., R. Goudriaan, H. Vinken (2025) Meerkosten van Fair Pay in de filmsector. Woerden: PPMC Economisch Advies.
Groot, K. de (2024) Bioscoopmonitor 2023. Amsterdam: NVPI.
Hamer, M. (2024) Stand van zaken sociale veiligheid publieke omroep. Den Haag: Regeringscommissaris seksueel grensoverschrijdend gedrag en seksueel geweld.
Huijsdens, J. (2022) ‘NATO’s John Fithian tijdens CinemaCon: ‘simultaneous release is dead’’. Op: www.hollandfilmnieuws.nl, 27 april.
Keck, C. (2021) ‘Scarlett Johansson’s Black Widow lawsuit has unearthed a huge problem with streaming’. Op: www.theverge.com, 5 augustus.
KLEUR (2022) ‘Persbericht: ministerie van OCW start onderzoek naar aanleiding van aanjager KLEUR’. Op: www.kleurinfilmentv.nl, 15 juli.
Melchers, F. (2024) ‘Filmecosystemen in Nederland: regio’s bouwen aan nieuw filmlandschap’. In: Boekman, nr. 139, 22-25.
Nederlands Film Festival (2024a) Nederlands Film Festival: voorvechter van de Nederlandse film- en beeldcultuur. Meerjarenbeleidsplan 2025-2028. Utrecht: Nederlands Film Festival
Nederlands Film Festival (2024b) Conferentieverslag 2024. Utrecht: Nederlands Film Festival
Nederlands Filmfonds (2012) Beleidsplan 2013-2016: Innovatie en perspectief. Amsterdam: Nederlands Filmfonds.
Nederlands Filmfonds (2018) Film facts & figures of the Netherlands: May 2018 issue. Amsterdam: Nederlands Filmfonds.
Nederlands Filmfonds (2019) Film facts & figures of the Netherlands: May 2019 issue. Amsterdam: Nederlands Filmfonds.
Nederlands Filmfonds (2020) Film facts & figures of the Netherlands: June 2020 issue. Amsterdam: Nederlands Filmfonds.
Nederlands Filmfonds (2021) Film facts & figures of the Netherlands: Summer 2021 issue. Amsterdam: Nederlands Filmfonds.
Nederlands Filmfonds (2022a) Film facts & figures of the Netherlands: Summer 2022 issue. Amsterdam: Nederlands Filmfonds.
Nederlands Filmfonds (2022b) ‘Sectorpresentatie 2022: kwaliteit en ambitie blijven houvast in turbulente tijden’. Op: www.filmfonds.nl.
Nederlands Filmfonds (2023) Film facts & figures of the Netherlands: Summer 2023 issue. Amsterdam: Nederlands Filmfonds.
Nederlands Filmfonds (2024a) Nederlands Filmfonds Beleidsplan 2025-2028. Amsterdam: Nederlands Filmfonds.
Nederlands Filmfonds (2024b) Film facts & figures of the Netherlands: Summer 2024. Amsterdam: Nederlands Filmfonds.
NPO (2022) Prestatieafspraken 2022-2026. Hilversum: Nederlandse Publieke Omroep.
NVBF (2024) Jaarverslag 2023. Amsterdam: NVBF.
NVBF en NVPI (2025b) Samenvatting kerncijfers jaar 2024. Amsterdam: NVBF en NVPI.
Olsberg SPI (2023) International Benchmark Study: Report to the Netherlands Film. Londen: Olsberg SPI
Paris, E. (2024) Overcoming barriers and reducing emissions in the Dutch audiovisual industry : a case study with (Pupkin). Utrecht: Universiteit Utrecht
PMP Strategy (2024) Study on the economic impact of Generative AI in the music and audiovisual industries: Current situation and 5-year perspective. Luxembourg: PMP Strategy.
Raad voor Cultuur (2018) Zicht op zo veel meer: sectoradvies audiovisueel. Den Haag: Raad voor Cultuur.
Reijn, H. (et al.) (2019) ‘The circle of film’. Op: www.producentenalliantie.nl, 2 oktober.
RPO (2024) Wij zijn de regio. Begroting 2025. Hilversum: Regionale Publieke Omroep.
Rutten, P. (2019) Voor een levendige audiovisuele cultuur. Haarlem: Paul Rutten Onderzoek.
Rijn, M. van et. al. (2024) Niets gezien, niets gehoord, niets gedaan: de zoekgemaakte verantwoordelijkheid. Den Haag: Onderzoekscommissie Gedrag en Cultuur Omroepen.
Sanders, W. (2022) Beter is nog niet goed: de positie van vrouwen in de film- en televisiesector 2011-2022. Utrecht: Vrouwen in Beeld, Universiteit Utrecht.
Slob, A. (2021) Resultaten trajecten samenwerking publieke omroep met het Nederlands Fonds voor de Film en met onafhankelijke producenten. Den Haag: Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap.
Schneeberger, A. (2024a) Audiovisual media services in Europe – 2024 edition. Strasbourg: European Audiovisual Observatory
Schneeberger, A. (2024b) Audiovisual fiction production in Europe – 2023 figures. Strasbourg: European Audiovisual Observatory
Scholtens, J., Slabbekoorn, J. en Lauf, E. (2023) Mediamonitor 2023. Hilversum: Commissariaat voor de Media.
UNIC (2024) Innovation and the big screen. Brussel: Union Internationale des Cinémas.
Uslu, G. (2022a) Wetsvoorstel wijziging Mediawet 2008. Den Haag: Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap.
Uslu, G. (2022b) Kracht door samenwerking: aanpak voor een sterk en zichtbaar Nederlands cultureel audiovisueel aanbod. Den Haag: Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap.
VAF (2024) Het gebruik van Artificiële Intelligentie. Op: www.vaf.be, 28 november
VNG (2025) Gemeenten vallen in financieel ravijn. Op: www.vng.nl, 6 februari
Waaijers, C. (2021) ‘Een hit op Netflix levert Nederlandse acteurs geen extra geld op’. Op: www.nos.nl, 27 maart.
Westerhuis, G. en W. van der Stee (2021) ‘Bioscopen moeten vooral nu investeren in service en beleving‘. Op: www.abnamro.nl, 3 november.
Willemsen, W. (2025) ‘Streamingdiensten schroeven de prijzen op: vooral Viaplay en Disney Plus flink duurder’. Op: www.volkskrant.nl, 3 maart.
Zwol, C. van (2025) ‘Minder bezoekers en lagere recettes in bioscopen in 2024’. Op: www.nrc.nl, 8 januari.
Verantwoording tekst en beeld
Redactie: De huidige versie van de pagina is meegelezen door Jonathan Mees (Nederlands Filmfonds). Eerdere versies van deze pagina zijn geschreven door Mariska van den Hove en Sabine Zwart en door Mutaleni Nadimi.
Beeld: Film en popcorn / Fotografie: Denise Jans (via Unsplash).