Overzicht en kerncijfers
Design is een veelzijdig domein en kent allerlei tussenvormen en overlappingen met andere sectoren – zowel binnen als buiten het culturele veld. Een strikte afbakening van het domein Design in de Cultuurmonitor is daarom onmogelijk dan wel onwenselijk, blijkt uit gesprekken met de sector en eigen onderzoek naar
Tegelijkertijd maakt design beleidsmatig deel uit van de bredere ontwerpsector, waar ook architectuur en digitale cultuur onder vallen, en van de
Onderstaande visualisaties geven een overzicht van kerncijfers over de Design sector. Op de pagina Beeldende kunst wordt een verdere vergelijking gemaakt van arbeidsmarktgegevens over beeldend kunstenaars, grafisch ontwerpers en productontwerpers, en fotografen en interieurontwerpers.
Toelichting bij figuur ‘Aandeel ontwerpende beroepen’: de ontwerpende beroepen bestaan hier uit de beroepsgroepen ‘grafisch ontwerpers en multimedia-ontwerpers (incl. content managers)’, ‘architecten van gebouwen’, ‘product- en kledingontwerpers’, ‘landschapsarchitecten’, ‘architecten, planologen, landmeetkundigen en ontwerpers’ (CBS 2025).
De Monitor Creatieve Industrie 2023 laat zien dat design de sterkst groeiende sector is van de hele
Het gaat bij deze cijfers om álle banen binnen de bedrijfstak design: van makers tot ondersteunend personeel. Maar design manifesteert zich zowel binnen als buiten de creatieve sector. In Nederland werkt bijna
Voor de brede arbeidsmarkt brengt het CBS in de Monitor kunstenaars en andere werkenden met een creatief beroep (2025) creatieve beroepsgroepen in kaart, waarbij design wordt geschaard onder de
Toelichting: De in het onderzoek (Manshanden et al. 2023, 46) geformuleerde beeldbedrijfstakken ‘communicatie en grafisch ontwerp’ (485,2 mln toegevoegde waarde), ‘industrieel productontwerp’ (259 mln) en ‘interieur- en ruimtelijk ontwerp’ (272,1 mln) zijn hier samengenomen als één categorie ‘design’, om beter inzicht te kunnen geven in de omvang van de designsector. Delen van wat als design beschouwd wordt zullen echter ook geschaard kunnen worden onder de andere beeldbedrijfstakken zoals beeldende kunst of interieurarchitecten, daarom moet deze categorie met voorzichtigheid benaderd worden.
Waarde van beeld, beeld van waarde publiceerde in 2023 cijfers over de
Ook de Collectieve Selfie 5: cijfers en trends in de beeldende kunst (Vinken et al. 2025) laat zien dat dat het aantal beroepen van grafisch ontwerpers en productontwerpers harder groeit dan bijvoorbeeld die van beeldend kunstenaars en fotografen en interieurontwerpers. Zie voor deze cijfers de pagina Beeldende kunst.
* In 2023 waren er relatief minder respondenten dan voorgaande jaren. Het is daarom lastig om algemene conclusies te verbinden aan de stijgingen en dalingen in de uurtarieven (BNO 2025).
De Branchevereniging Nederlandse Ontwerpers (BNO) ondervraagt jaarlijks haar leden en publiceert de resultaten in de BNO Branchemonitor. Deze vragenlijst wordt elk jaar ingevuld door een wisselend en klein aantal van de leden van BNO, waardoor de cijfers een niet volledig betrouwbare trendlijn kunnen schetsen en dus met voorzichtigheid benaderd moeten worden. Toch is de BNO Branchemonitor het instrument dat het meest langlopende, gedetailleerde en toegespitste inzicht geeft in de designsector.
De BNO Branchemonitor laat zien dat de designsector het niet slecht heeft gedaan in de coronajaren: de gemiddelde omzet nam maar matig af en 50 procent van de zzp’ers hoefde geen gebruik te maken van de coronasteunpakketten die door de overheid beschikbaar waren gesteld (Branchemonitor 2022, Branchemonitor 2023). In 2022 was er een hoge inflatie door onder andere de energiecrisis, maar die inflatie werd in beperkte mate op de uurtarieven doorberekend (Branchemonitor 2024). In 2023 blijft de gemiddelde omzet van zowel zzp’ers als bureaus stijgen (Branchemonitor 2025).
Bovenstaande cijfers laten zien voor welk bedrag het Stimuleringsfonds Creatieve Industrie in de afgelopen jaren subsidies heeft uitgekeerd die werden aangevraagd in de categorie ‘Vormgeving’, naar verhouding met de andere categorieën die het fonds hanteert. In 2020 werd van het totale budget van het Stimuleringsfonds veruit het meeste uitgekeerd aan Vormgeving, in de jaren erna stabiliseert dit weer.
Trends en ontwikkelingen
Ontwerpen voor systeemverandering
Geopolitieke spanningen, vervuiling en andere klimaatproblemen, schaarste aan grondstoffen zijn nog altijd grote wereldthema’s waar ontwerpers het hoofd aan bieden. Andere urgente onderwerpen zijn armoede, eenzaamheid, ongelijkheid, geweld, dood en polarisatie – van globaal tot individueel niveau (zie bijvoorbeeld Dutch Design Foundation 2023, Bijl 2025 en Arnolds 2024). Ontwerpers richten zich sterker op het gezamenlijk ontwerpen van een betere toekomst, wat onder andere te merken was tijdens de Dutch Design Week 2024 (DDW24) en tijdens Graduation Shows aan verschillende academies. Vorig jaar verschoof bij deze tentoonstellingen gender als ‘hot topic’, richting de ‘female gaze’ (zie paragraaf ‘Female gaze’). Ook biculturele perspectieven, onderbelichte onderwerpen en onvertelde verhalen op onder andere het gebied van (de)kolonialisme, racisme en migratie, blijven actuele onderwerpen. Kunstmatige intelligentie (AI) wordt steeds volwassener (Junte 2024), terwijl het tegelijkertijd een sterkere tegenhanger heeft gekregen aan het andere eind van het spectrum met het floreren van de ambachtelijke en analoge manier van werken (zie paragraaf ‘Ambacht’).
Dutch Design Foundation (DDF) omschrijft op de website van de door haar georganiseerde Dutch Design Week (DDW) voor 2025 een aantal
Het ‘ontwerpen voor systeemverandering’ is in de afgelopen jaren telkens in verschillende vormen terug te vinden op de Dutch Design Week, die toonaangevend is voor trends en ontwikkelingen in de designsector. In 2022 was het thema van DDW ‘Get Set’, waarbij een oproep werd gedaan om concrete stappen te zetten en in actie te komen (Dutch Design Foundation 2022). In 2023 was het onderwerp ‘Picture This’ – waarin de blik op toekomstscenario’s werd geworpen en designers nieuwe perspectieven boden om mensen mee te kunnen nemen in een proces van verandering en om nieuwe perspectieven te omarmen (Dutch Design Foundation 2023)
Het thema van Dutch Design Week 2024 luidde: ‘Real Unreal’. Het nodigde ontwerpers uit om de complexe uitdagingen van onze tijd te verkennen en de vraag te stellen wat als waarheid beschouwd kan worden in een tijd waarin de opkomst van ‘fake news’ en AI de (online) wereld bevolkt. Ontwerpers bieden hierbij antwoorden op vragen als: Hoe navigeren we tussen de verschillende realiteiten waar onze wereld vandaag de dag uit bestaat? Wat is echt en wat niet, en waar komen al onze zeer diverse perspectieven samen? (Dutch Design Week 2024).
Platform What Design Can Do (WDCD) geeft ontwerpers de gelegenheid om wereldverbeterende innovatieve strategieën en visies te presenteren, onder andere door middel van ontwerpwedstrijden. Winnaars krijgen begeleiding bij de uitvoering van die concepten en/of opschaling binnen hun praktijk. De Make It Circular Challenge, een initiatief van WDCD en Ikea Foundation, leverde dit jaar dertien winnaars op met veelbelovende innovaties die gericht zijn op een herstellende en regeneratieve toekomst. Ze tonen de kracht van creativiteit: van zeewierverpakkingen van Mujō en upcyclingmarktplaatsen tot het Nederlandse bedrijf CoolBricks dat recyclebare en ongebakken bakstenen van lokale koeienmest en aarde maakt dat, vooralsnog in Oeganda, een betaalbare, schone, veilige en opschaalbare oplossing is voor mensen met lage inkomens.
Samenwerking van design met andere sectoren
Gezien de hedendaagse urgente wereldproblematiek ontstaat een groeiend aantal initiatieven waarin de krachten worden gebundeld om noodzakelijke systeemveranderingen te bewerkstelligen, met als doel meer slagkracht hebben en een betere toekomst ontwerpen.
Voorbeeld hiervan zijn initiatieven op het gebied van het klimaat en de gronstoffentransitie, die niet zelden worden geïnitieerd door bijvoorbeeld Rijkswaterstaat, provincies en gemeentes. Zo vroeg de Gemeente Terneuzen (in samenwerking met Regio Deal North Sea Port District (NSPD) en Provincie Zeeland) een ontwerpers Leonne Cuppen en Digna Knosse om de culturele broedplaats Nesse in Terneuzen op te zetten dat zich bezighoudt met zogeheten
What if Lab (onderdeel van Dutch Design Foundation) werkt als matchmaker en facilitator aan langdurige, duurzame samenwerkingsverbanden tussen designstudio’s en organisaties, zoals Fokker Elmo en Leolux, bij het ontwerpen van oplossingen voor maatschappelijke problemen. Zo helpen ontwerpers ProRail bij het doel om alle NS-stations in Nederland in 2050 circulair te hebben ontworpen. Of Vattenfall, dat in 2024 met het project ‘Upcycled Turbines’ ontwerpers uitgedaagde nieuwe toepassingen te bedenken voor windturbines die het einde van hun levensduur hebben bereikt. Ontwerpers kwamen met verrassende oplossingen door het afval te benaderen als nieuwe middelen, zoals lokaal geproduceerde ‘tiny houses’ of drijvende huizen als oplossing voor het huizentekort.
Regeneratief ontwerpen
Regeneratief ontwerpen is werken aan een gezonde en leefbare omgeving, waarbij de mens onderdeel wordt van de ecosystemen van de aarde, zodat natuurlijke hulpbronnen via een kringloop uiteindelijk worden versterkt in plaats van uitgeput (Material District Utrecht 2025b). Dat gaat dus nog een stap verder dan duurzaamheid en het bedenken van biobased en circulaire producten en systemen.
Een toenemend aantal jonge talenten ziet het als een morele en ethische verplichting om zich als ontwerper in te spannen voor een betere toekomst van mens en aarde en kiest voor regeneratieve vraagstukken, zo is bijvoorbeeld te zien in de catalogus van de Design Academy Graduation Show 2024. Dit blijkt ook uit de subsidieaanvragen bij de regeling Vormgeving van het Stimuleringsfonds Creatieve Industrie: steeds meer projecten gaan over regeneratief ontwerpen en specifieker over materiaalonderzoek en het verduurzamen van de gehele ontwerpketen, zo blijkt uit gesprek met het Stimuleringsfonds.
Tijdens Material District Utrecht 2025, een platform waar in de breedte de nieuwste ontwikkelingen in innovatieve, duurzame, biobased, circulaire en regeneratieve materialen worden tentoongesteld, was deze benadering ook goed zichtbaar. Onder andere nieuwe bouwmaterialen van food waste zoals eierschalen, koffiedrab, cacao, kersen- en dadelpitten en walnootdoppen, maar ook wol, vilt en mycelium werden als veelbelovende materialen tentoongesteld in projecten voor gezonde (interieur)producten (Material District 2025a, 2025b).
Het smeden van ketens is belangrijk voor het opschalen en commercialiseren van
Leonne Cuppen, Anne Ligtenberg en Marijn van der Poll werken bijvoorbeeld als een van de initiators en adviseurs aan het regeneratieve project Nieuw Zwanenburg samen met diverse opleidingen, waaronder een project met een dertigtal studenten van Design Academy Eindhoven. De 17-eeuwse hoeve annex creatieve maakplek met tien hectare grond net buiten Eindhoven, dient als onderzoekslaboratorium om gewassen zoals hennep, zonnekroon en olifantsgras te verbouwen en te ontwikkelen voor gebruik als biobased materialen in de grond, weg- en waterbouw. Ontwerpers, ondernemers, boeren, onderwijs- en (semi)overheidsinstellingen werken hierin samen. De uitkomsten van het project rond regeneratieve landbouw werd vorig jaar tijdens DDW gepresenteerd (Dutch Design Daily 2024).
Ook grotere partijen zijn betrokken, zoals Rijkswaterstaat en de onafhankelijke non-profit organisatie Building Balance, dat samen met diverse ministeries en provincies de Nationale Aanpak Biobased Bouwen (NABB) uitvoert. Het is gericht op het starten, stimuleren en ondersteunen van ketensamenwerkingen tussen de agrarische sector, verwerkers, de bouw en overheden en agendeert daarnaast de remmende regelgeving.
Ontwerpend onderzoek
Het vorige kabinet reserveerde negen miljoen euro voor ‘ontwerpend onderzoek’ (Stimuleringsfonds 2022) en onderstreepte daarmee dat ontwerpers belangrijke bijdragen kunnen leveren aan maatschappelijke problemen als de woningnood, eenzaamheid, armoede, klimaatverandering en de stikstofcrisis (Junte 2024). Ontwerpend onderzoek is een manier van ontwerpen waarbij de
Om deze methode te stroomlijnen heeft het ministerie van OCW het Programma de Publieke Ontwerppraktijk (PONT) gelanceerd, dat wordt uitgevoerd door Dutch Design Foundation. Enkele pilots zijn al met succes afgerond, zoals het project van Afdeling Buitengewone Zaken en het ministerie van Sociale Zaken om burgers met een ‘laag doenvermogen’ te begeleiden bij (zorg)toeslagen. Ontwerpers in Arnhem zijn gematcht met energienetwerkleverancier Alliander om praktische creatieve concepten te bedenken voor de energietransitie, onder wie Rosalie Apituley. Ontwerpstudio Ink Social Design ontwikkelde het programma Bouw Box voor het personeel van ABN-Amro om vaderschapsverlof als nieuwe norm te introduceren. DDF zal PONT de komende drie jaar verder uitrollen in de vorm van lezingen, workshops en casestudies (Junte 2024).
Waar een aantal jaar geleden social design steeds meer maatschappelijk draagvlak kreeg (Dijksterhuis 2020), is het inmiddels een gevestigde vorm van design en flink in ontwikkeling. Zo zette de Raad voor Cultuur in 2023 de ontwerpkracht van
Kunstmatige intelligentie (AI)
Kunstmatige intelligentie (AI) wordt al geruime tijd toegepast in het dagelijkse leven en binnen professionele omgevingen. Na een voorzichtige kennismaking tussen mens en AI volgde een verhouding waarin naast enthousiasme ook twijfel een rol begon te spelen. De beperkingen van generatieve AI begonnen zich duidelijk af te tekenen, met name beeldgeneratoren toonden hun fouten en bevooroordeelde, ‘normatieve’, kant: zo genereren ze een hand met zes vingers, of is een CEO of astronaut altijd een witte man (Junte 2024).
Binnen het designdomein is er inmiddels langzaam een gevorderde en gelijkwaardiger relatie tussen mens en AI aan het ontstaan, zo is te lezen in het Dutch Designers Yearbook ’24-’25 (Junte 2024, 84). Instrumenten als ChatGPT, Midjourney en Gemini worden met meer mate ingezet, en digitale ontwerpers laten hun beelden niet door maar mét Midjourney of Dall-E creëren.
Een voorbeeld van een project dat de relatie tussen mens en AI bevraagt is Poetics of Prompting, dat als expositie ook onderdeel uitmaakte van de DDW ‘24. MU Hybrid Arthouse en The Hmmm verkennen in dit project de nieuwe talen die voortkomen uit en rond de samenwerking tussen AI en menselijke creativiteit, oftewel: de relatie tussen prompting en poëzie. Hierin bevragen ze wat het betekent om de taal van de tool goed te spreken, en hoe je manieren kunt vinden om mét de machines te praten, in plaats van áls een machine. Lukt het bijvoorbeeld om een andere reactie te krijgen, als de gebruikte taal voor de prompt een meer creatieve of poëtische vorm aanneemt?
Het navigeren en inzetten van AI is dus een nieuwe competentie die designers nodig hebben. Zo laat ook het Future of Jobs Report 2025 van het World Economic Forum zien dat AI en ‘big data’ wereldwijd wordt gezien als de snelst groeiende vaardigheid voor de komende vijf jaar. AI heeft duidelijk toegevoegde waarde, vinden gesprekspartners uit de sector. Er zijn meer data en tools beschikbaar om concepten aan te toetsen, software kan sneller en eenvoudiger ontwikkeld worden, processen kunnen worden geautomatiseerd en AI kan bovendien creatief worden ingezet om ‘nieuwe’ beelden te creëren.
Er worden daarnaast nog steeds genoeg vraagtekens bij AI gesteld. Welke gevolgen heeft het voor de arbeidsmarkt van designers? Is het gebruik van AI ethisch verantwoord, en waar ligt de eigenaarschap als er AI aan een proces te pas komt? Hoe gaan we hier mee om en hoe beoordelen we dat? Een zorg is dat AI wordt gevoed en getraind door bestaande, veelal normatieve informatie die online staat en daardoor biased, bevooroordeeld, is. Het is juist belangrijk dat informatie uit verschillende gemarginaliseerde samenlevingen en sociale structuren – die vaak niet online te vinden zijn en juist dicht bij natuur en tradities staan – betrokken worden in dit systeem (What Design Can Do Live 2024).
De BNO nam in 2024 een enquête af onder haar leden en vroeg ze naar hun mening over en ervaring met AI (BNO Branchemonitor 2025). De vragenlijst werd ingevuld door 37 ontwerpbureaus en 73 zelfstandig ontwerpers in Nederland. In onderstaande figuren zijn de resultaten te bekijken. Ook in de voorgaande editie van de BNO Branchemonitor stelde de BNO vragen over het gebruik, de invloed van en investeringen in AI: deze zijn terug te lezen op de vorige versie van deze pagina.
Female gaze
Gender(on)gelijkheid, diversiteit, inclusie en gelijkwaardigheid zijn nog steeds belangrijke thema’s binnen het design domein. De rol van vrouwen in design blijft een onderwerp dat in het specifiek onder de aandacht wordt gebracht door ontwerpers. Dat constateert ook het Stimuleringsfonds, waar zich binnen de regeling Vormgeving in 2024 een duidelijke toename aftekende van aanvragen voor projecten met een feministisch perspectief (Bijl 2024).
Binnen deze beweging ridiculiseren ontwerpers de male gaze en kaarten zij onderwerpen aan als feminisme, femicide en misogynie, als antidotum voor het dominante mannelijke perspectief (Junte 2024, 90). Daarnaast ontwerpen ze oplossingen voor problemen waar alleen vrouwen mee te maken hebben en weten ze onderbelichte taboeonderwerpen in de schijnwerpers te plaatsen. Een voorbeeld hiervan is Nienke Helder, die zich specialiseert in de vrouwelijke seksualiteit, onder andere met haar project Sexual Healing. Femicide wordt aangekaart door ontwerpers als Rachelle Jeuring en Stephanie Charis Bakker. En Anna Aagaard Jensen, die speelt met traditionele rolpatronen en vooroordelen over gender en manspreading, is de eerste radicaalfeministische ontwerper met een solo-expositie in een landelijk museum (het Centraal Museum Utrecht) (Junte 2024b).
Zo zijn er nog tal van voorbeelden te noemen: de Beroepsorganisatie Nederlandse Ontwerpers (BNO) plaatste portretten van vrouwelijke ontwerpers online onder de noemer ‘Female Gaze’, Pakhuis de Zwijger startte met FemCity een intersectioneel feministisch platform dat zich hard maakt voor gendergelijkheid, en in het Design Museum Den Bosch kun je in de tentoonstelling
Vrouwelijke ontwerpers zijn gemiddeld ruim oververtegenwoordigd aan de diverse designacademies, maar zijn vervolgens ondervertegenwoordigd in het werkveld en op tentoonstellingen in
Toelichting: De hier genoemde beroepencodes (022, 0221 etc.) zijn codes uit de Beroepenindeling ROA-CBS 2014. Zie Beroepenclassificatie (ISCO en SBC) | CBS.
Ambacht
Wellicht als tegenhanger van AI, en zelfs van de computer, zijn er opmerkelijk veel ambachtelijk gemaakte (interieur) ontwerpen met een letterlijke vingerafdruk van de maker. De Graduation Shows van verschillende academies en beurzen als Object Rotterdam (2025), maakten duidelijk dat de ambachtelijke, analoge manier van werken floreert.
Daarbij lijkt het een opvallende tendens dat de makers alles in eigen hand willen hebben. Ze ontwerpen namelijk ook eigen tools en creatieve machines om niet afhankelijk te zijn van bijvoorbeeld producenten en distributeurs. Op de DAE (Design Academy Eindhoven) hebben ontwerpers Kiki & Joost de Studio Thinking Hands opgezet, een studierichting die designstudenten kunnen volgen, waar geen computer te pas komt in het ontwerpproces. Deze studio versterkt de hang naar en speelt in op ambachtelijk werken.
Het Stimuleringsfonds constateert dat bij de aanvragen voor de regeling Vormgeving 2025 opmerkelijk veel projecten teruggrijpen naar ambacht, zo blijkt uit gesprek met het fonds. Dit doen aanvragers zowel om weer ‘traagheid’ in het ontwerpproces te brengen, als om meer terug te keren naar de kern van bepaalde ambachtelijke technologieën en methodieken. Vaak gaat dit gepaard met een breder onderzoek naar, bijvoorbeeld, de eigen familiegeschiedenis of migratieachtergrond in relatie tot specifieke vormen van cultureel erfgoed en ambacht. Een voorbeeld hiervan is het project ‘Tussen draden en geweven verhalen’ van Weefstudio Leatemia, een multidisciplinair cultuurproject dat is gericht op het samen met deelnemers maken, bespreken, herinterpreteren, vernieuwen en presenteren van het ambacht en cultureel erfgoed van Ikat.
Fair pay en fair practice
Fair pay en fair practice is in de beroepsgroep van designers en ontwerpers, net als in veel andere creatieve beroepsgroepen, nog niet altijd aan de orde. Een groot aantal ontwerpers is zzp’er, anderen zijn in loondienst bij een ontwerpbureau, en een derde groep werkt in loondienst binnen bedrijven, (semi-)publieke organisaties of maatschappelijke organisaties waar ontwerp niet de hoofdactiviteit is. In al die verschillende constructies van het beroep speelt de vraag wat een eerlijke en passende beloning is voor ontwerpers (Arnoldus et al. 2022). Ook is vanuit de overheid bijvoorbeeld de ARVODI (Algemene Rijksinkoopvoorwaarden voor diensten) niet goed afgestemd op de
Wat willen we verder weten over het domein Design?
De veelzijdigheid en grenzeloosheid van design maken het een buitengewoon dynamisch domein, wat het voor de Cultuurmonitor bemoeilijkt om vergelijkbare en eenduidige cijfers te ontsluiten. Zo zijn de huidige cijfers over de arbeidsmarkt – afkomstig van de Monitor Creatieve Industrie en het CBS – niet verenigbaar vanwege de verschillende reikwijdten en datacategorieën. Om een sluitend beeld van bijvoorbeeld de arbeidsmarkt van de designsector te kunnen schetsen zouden eenduidige cijfers nodig zijn, die zich bovendien uitstrekken over de andere sectoren waarin design actief is – denk aan de handel, industrie en zorg.
Uit de gevoerde gesprekken in 2023 (zie verantwoording) blijkt daarnaast dat de infrastructuur voor het designveld op bepaalde aspecten gebrekkig is: zo zijn er weinig presentatieplekken of instellingen voor design, en is er onvoldoende aansluiting tussen opdrachtgevers en designers.
Meer weten over het domein Design?
Bekijk meer data over het domein Design in het Dashboard van de Cultuurmonitor.
Meer literatuur over het domein Design is te vinden in de Kennisbank van de Boekmanstichting.
Vorige edities van de tekst op deze domeinpagina kunnen hier gevonden worden:
2021
2022
2023
Bronnen
Figuren
ROA Statistics (z.j.) ‘Kerncijfers schoolverlatersonderzoeken’. Op: https://roastatistics.shinyapps.io, z.d.
Vinken, H., H. Mariën, B. Broers et al. (2025) Een Collectieve Selfie 2025: cijfers en trends in de beeldende kunst. Amsterdam: BKNL.
Manshanden, W. en P. Rutten (2023) Waarde van beeld, beeld van waarde: de economische waarde van beeld in Nederland. Amsterdam: Federatie Beeldrechten.
Rutten, P. et al. (2023) Monitor creatieve industrie 2023: Nederland, Top-15 steden creatieve industrie en ICT, bedrijven, beroepen en zzp-ers. Hilversum: Stichting Media Perspectives.
CBS (2025) Monitor kunstenaars en andere werkenden met een creatief beroep, editie 2025. Den Haag: CBS.
BNO (2024) BNO Branchemonitor 2024. Amsterdam: BNO.
Stimuleringsfonds Creatieve Industrie (z.j.) Maatwerk subsidies vormgeving en verdeling over andere disciplines. Rotterdam: Stimuleringsfonds Creatieve Industrie.
Literatuur
Afdeling / Buitengewone Zaken (z.j.) ‘Wat is social design?’. Op: www.afdelingbuitengewonezaken.nl, z.d.
Arnolds, S. (2024) Rietveld Review(ed) 2024. Amsterdam: Rietveld Academie.
Arnoldus, M., L. Jongmans en N. van de Rhee (2022) Tariefopbouw: beloningspositie ontwerpers. Amsterdam: Platform ACCT.
Bijl, T. (2024) ‘Vormgeving – 42 projecten geselecteerd’. Op: www.stimuleringsfonds.nl, 23 mei.
Bijl, T. (2025) ‘Vormgeving – 50 projecten geselecteerd’. Op: www.stimuleringsfonds.nl, 8 januari.
BNO (2024) Dutch Designers Yearbook ’24-’25. Rotterdam: nai010 publishers.
BNO (2024) BNO Branchemonitor 2024. Amsterdam: BNO.
BNO (z.j.) Serie artikelen ‘The Female Gaze’.Op: www.bno.nl, z.d.
CBS (2025) Monitor kunstenaars en andere werkenden met een creatief beroep, editie 2025. Den Haag: CBS.
Design Academy Eindhoven (2024) Catalogus Graduation Show 2024. Eindhoven: Design Academy Eindhoven.
Design Museum Den Bosch (2025) ‘Vrouwen als technologie’. Op: www.designmuseum.nl, z.d.
Dutch Design Daily (2024) ‘DDW24 – Nieuw Zwanenburg’. Op: www.dutchdesigndaily.com, 23 oktober.
Dutch Design Foundation (2022) Publieksjaarverslag 2022. Eindhoven: Dutch Design Foundation.
Dutch Design Foundation (2023) Publieksjaarverslag 2023. Eindhoven: Dutch Design Foundation.
Dutch Design Foundation (z.j.) ‘Over Dutch Design Foundation’. Op: www.dutchdesignfoundation.nl, z.d.
Dutch Design Week (z.j.) ‘Missies en perspectieven’. Op: www.ddw.nl, z.d.
Dutch Design Week (2024) ‘Dutch Design Week 2024 onthult thema: REAL UNREAL’. Op: www.ddw.nl, 28 juni.
Dijksterhuis, E. (2020) ‘Free your mind & your ass will follow’. Op: www.bno.nl, 6 augustus.
Junte, J. (2024a) ‘Design Year: 10 highlights of 2024’. In: Dutch Designers Yearbook ’24-’25, 80-95.
Junte, J. (2024b) ‘De womenspreading-stoel is een gewilde selfiespot op de voyeuristische expositie van Anna Aagaard Jensen’. Op: www.volkskrant.nl, 31 oktober.
Ligtenberg, C. (z.j.) ‘She is coool: female designers for a regenerative future’. Op: www.sheiscoool.com, z.d.
Manshanden, W. en P. Rutten (2023) Waarde van beeld, beeld van waarde: De economische waarde van beeld in Nederland. Haarlem en Rotterdam: Federatie van Beeldrechten
Martijn, M. (2024) ‘Raken we door kunstmatige intelligentie allemaal onze baan kwijt?’. Op: www.decorrespondent.nl, 28 maart.
MaterialDistrict (2025a) ‘MaterialDistrict Utrecht 2025: “The best edition yet!”’. Op: www.materialdistrict.com, 20 maart.
MaterialDistrict Utrecht (2025b) Exhibition catalogue ’25: Biophilic design edition. Utrecht: Material District.
Peeters, R. (2024) ‘Prompten = babbelen met AI’. Op: www.roelpeeters.nl, 5 april.
Raad voor Cultuur (2018) Ontwerp voor de toekomst: pleidooi voor creatieve reflectie op maatschappelijke vraagstukken. Den Haag: Raad voor Cultuur.
Raad voor Cultuur (2023) ‘Raad voor Cultuur zet ontwerpkracht in voor vernieuwing cultuurbestel’. Op: www.raadvoorcultuur.nl, 15 maart.
Raad voor Cultuur (2024) Toegang tot cultuur: op we naar een nieuw bestel in 2029. Den Haag: Raad voor Cultuur.
Rutten, P. et al. (2019) Monitor Creatieve Industrie 2019: Nederland, top-10 steden, creatieve bedrijven en beroepen. Hilversum: Stichting Media Perspectives.
Rutten, P. et al. (2022) Monitor Creatieve Industrie 2021: Nederland, Top-10 steden, Gevolgen van COVID-19. Hilversum: Stichting Media Perspectives.
Rutten, P. et al. (2023) Monitor creatieve industrie 2023: Nederland, Top-15 steden creatieve industrie en ICT, bedrijven, beroepen en zzp-ers. Hilversum: Stichting Media Perspectives.
Stimuleringsfonds Creatieve Industrie (2022) ‘Pilot programma Ontwerpend Onderzoek’. Op: www.stimuleringsfonds.nl, 7 december.
Stimuleringsfonds Creatieve Industrie (2023) ‘Eigentijds gebruik van ambachten – 9 projecten geselecteerd’. Op: www.stimuleringsfonds.nl, 23 februari.
Stimuleringsfonds (2024) ‘Nieuwe regelingen 2025-2028: de belangrijkste wijzigingen’. Op: www.stimuleringsfonds.nl, z.d.
Vinken, H., H. Mariën, B. Broers et al. (2025) Een Collectieve Selfie 2025: cijfers en trends in de beeldende kunst. Amsterdam: BKNL.
What Design Can Do Live (2024) Aantekeningen uit break-out sessie: ‘AI and designers; friends, enemies, frenemies?’. Evenement in Muziekgebouw aan het IJ, 5 juli.
Verantwoording tekst en beeld
Redactie: Een eerdere versie van deze pagina werd geschreven door Maxime van Haeren.
Gesprekspartners: Door externe redacteur Viveka van de Vliet zijn in
Beeld: Kunstwerk van Tomas Libertiny in tentoonstelling Design by Nature in Museum de Fundatie / Fotografie: Lisa Maatjens.