Muziek

Kerncijfers

Om het aantal organisaties, werkenden, de inkomsten, het aantal voorstellingen en bezoek daaraan cijfermatig in kaart te brengen moet er uit verschillende bronnen worden geput. Er zijn drie bronnen met data die structureel (op jaarbasis) en landelijk worden verzameld: 1) Podiumkunsten van CBS, 2) het Poppodium Analyse Systeem (PAS) van de Vereniging Nederlandse Poppodia en Festivals (VNPF) en 3) het Theater Analyse Systeem (TAS) van de VSCD. De CBS cijfers zijn deels gebaseerd op cijfers uit het PAS en TAS – hierin verzamelen de VNPF en de VSCD op jaarbasis data van de bij hen aangesloten leden. De VNPF podia betreffen alleen muziek, de VSCD podia programmeren ook andere vormen van podiumkunsten. Daarnaast doet het CBS aanvullende dataverzameling, om zo een vollediger beeld te krijgen van de sector.

Organisaties en werkenden: Het omschrijven van het aantal organisaties en werkenden in de muzieksector is complex om twee redenen: 1) de breedte van de muzieksector zoals hierboven omschreven en 2) niet voor alle drie de onderdelen (opname, licentie en livemuziek) zijn evenveel cijfers beschikbaar. Met name over de opname- en licentie-industrie blijft nog veel onduidelijk, maar ook voor de livemuzieksector zijn gegevens vaak onvolledig of gedateerd. Allereerst focust de opname-industrie zich op het opnemen en verspreiden van muziek in fysieke en digitale vorm. Hiervoor zijn bijvoorbeeld platenlabels (120 aangesloten bij de NVPI), muziekuitgevers (in 2023 1707 aangesloten bij BumaStemra) en internationale streamingplatforms zoals Spotify, Deezer, Apple Music en TIDAL van belang. Voor de licentie-industrie, die gaat over muziekrechten en royalties, zijn in Nederland met name twee organisaties belangrijk: BumaStemra en Sena. Waar Buma/Stemra zich focust op componisten, tekstschrijvers en uitgevers (auteursrecht), focust Sena zich op artiesten, sessiemuzikanten en producenten (naburig recht). In 2023 waren er 37.5 duizend componisten en auteurs aangesloten bij Buma/Stemra, bij Sena zijn op het moment van schrijven 53 duizend muzikanten en producenten aangesloten (Buma 2023; Sena 2025). Het is onduidelijk welke overlap er zit tussen inschrijvingen bij Buma/Stemra en Sena. In ieder geval gaat het bij beide organisaties om muziekmakers die voldoende bekendheid hebben om geld te verdienen via auteursrechten. Volgens CBS cijfers uit de Monitor Kunstenaars en andere werkenden met een creatief beroep, gebaseerd op verschillende nationale monitors, waren er in de periode 2021/2023 22.000 muzikanten, zangers en componisten werkzaam in Nederland.

Voor de livemuzieksector zijn wat meer eenduidige gegevens beschikbaar – ook al geldt dit niet voor festivals en nachtclubs (zie hieronder bij de kopjes ‘festivals’ en ‘nachtleven’). Volgens cijfers van het CBS – die zich richten op de Podiumkunsten in brede zin – waren er in 2023 338 bedrijven of organisaties voor podiumkunsten in Nederland, waarmee organisaties die het podium/de podia beheren worden bedoeld (CBS 2025). De Livemuziekmonitor (Mulder et al. 2022) gaf een vollediger beeld van het aantal podia binnen de popmuziek, in ieder geval tot en met 2019. In 2019 waren er volgens deze monitor 797 podia waar popmuziek geprogrammeerd werd. Hieronder vallen ook muziekcafés, culturele instellingen, theaters, jongerencentra en buitenlocaties. Binnen de professionele podia die zijn aangesloten bij het VSCD en de VNPF waren in 2023 in totaal 37.469 mensen werkzaam: dit betreft zowel mensen die werkzaam zijn in loondienst, als ZZP’ers, ingehuurde medewerkers en stagiairs of vrijwilligers (voor uitgebreidere beschrijvingen zie Dee et al. 2024 en Siebe Weide Advies 2024) .  

Inkomsten en subsidiestromen: De afgelopen decennia heeft de opkomst van het internet bijgedragen aan grote veranderingen binnen en tussen de drie onderdelen van de muziekindustrie. Waar de opname-industrie, inclusief fysieke geluidsdragers zoals CD’s en vinyl, voorheen van groot belang was als inkomstenbron, ligt de nadruk nu veel meer op streaming en livemuziek (Everts 2023, NVPI 2024). Onderstaande visualisatie met cijfers van de NVPI laat zien dat de inkomsten uit streaming in Nederland toenemen, terwijl de totale inkomsten uit fysieke geluiddragers gedaald zijn. Hoewel streaming nog steeds de grootste inkomstenbron is, neemt de populariteit van vinyl de afgelopen jaren gestaag toe – om in 2024 weer licht te dalen (van der Ploeg 2025a). De toename van het belang van streaming is ook van invloed op discussies omtrent auteursrechten – die discussies komen uitgebreider aan de orde onder het kopje ‘digitale transformatie’ op deze pagina. Deze discussies zijn met name relevant waar het gaat om de herkomst van inkomsten binnen de muziekindustrie: zo zijn de inkomsten uit de fysieke en digitale muziekmarkt en die uit auteursrechten bijna even groot in 2023 (299 miljoen en 303,6 miljoen respectievelijk).

Talentontwikkeling en onderwijs

Talentontwikkeling en onderwijs vormen een belangrijke basis voor een weerbare sector. Het afbakenen van wat hieronder valt is complex om vier redenen: 1) er is een grote verscheidenheid aan plekken waar formeel en informeel geleerd wordt 2) leren vindt plaats in verschillende fases waarin verschillende locaties relevant zijn (zie bijv. Zwaan et al. 2023 voor de popmuzieksector), 3) manieren van leren verschillen per vakgebied en 4) manieren van leren verschillen per muziekgenre en de daaraan verbonden gemeenschappen. Begeleiding kan bijvoorbeeld plaatsvinden in officiële onderwijsinstellingen, muziekscholen, buurthuizen en talentontwikkelingsorganisaties, maar wordt ook gedaan in informelere onderwijsvormen, zoals bij podia of vaardigheden worden op de werkvloer aangeleerd. Zo liet een onderzoeksrapport over muziekmanagers in Europa zien dat 95 procent van de respondenten vaardigheden aanleerde door te werken in de muzieksector en 63 procent van een mentor in de muzieksector (Calkins et al. 2024). Opleidingen in andere velden (40 procent) of in muziekmanagement specifiek (29 procent) waren veel minder populair. Dit verschilt dus ook per vakgebied: waar voor het ene beroep een opleidingsmogelijkheid zal zijn bij een onderwijsinstelling, is dat niet voor alle vakken het geval. Fysieke ontmoetingsplekken zijn ook van groot belang voor kennisoverdracht – en voor sommige muziekgemeenschappen meer dan voor anderen. Zo kwam uit onderzoek van Donken (2024) naar voren dat er binnen hiphop zorgen spelen rondom het gebrek aan fysieke ontmoetingsplekken – waardoor er minder mogelijkheden zijn voor kennisoverdracht tussen oudere en jongere makers.  Dit geeft aan dat officiële opleidingsvormen niet toereikend zijn om een beeld te geven van talentontwikkeling en onderwijsvormen in de gehele muziekindustrie – een veld dat vraagt om meer onderzoek.

In Nederland zijn er 10 hogescholen en 8 MBO-scholen die vakopleidingen aanbieden rondom muziek. Voor HBO gaat dit om opleidingen tot muzikant, zoals op conservatoria en muziekacademies, maar ook om opleidingen tot muziekdocent. Voor MBO betreft dit opleidingen tot muzikant of podium- en evenemententechniek.  In het schooljaar 2023/2024 waren er op MBO-scholen in totaal 2354 studenten ingeschreven – hiermee zit het aantal inschrijvingen na een daling in de coronajaren weer op het niveau van 2019. Het aantal inschrijvingen voor de MBO-opleiding tot artiest Muziek laat een daling zien van 1214 inschrijvingen in 2019/2020 tot 1013 in 2023/2024 – vooral de inschrijvingen voor podium- en evenemententechniek blijken sterk toegenomen. Het totaal aantal inschrijvingen aan HBO-opleidingen is gegroeid van 5465 studenten in 2018 tot 5735 studenten in 2023. Hiervan zijn de bachelor- en masteropleidingen tot muzikant het grootst. In officiële onderwijsinstellingen, waaronder hogescholen, wordt steeds meer aandacht besteed aan competenties die nodig zijn in een continue veranderende muziekindustrie (Everts, 2023). Coppes (2024) onderzocht bijvoorbeeld wat de toegevoegde waarde is van het hoger popmuziekonderwijs voor een succesvolle carrière. Hieruit bleek dat het huidige onderwijs voornamelijk is gericht op muzikale kennis en vaardigheden, maar dat alumni zogeheten ‘transferable skills’ (zoals communicatieve vaardigheden en leiderschap) misten die essentieel bleken voor een goede carrièrestart.

Naast formele onderwijsinstellingen worden ook vanuit de sector verschillende initiatieven georganiseerd, zowel binnen podia- en concertzalen als daarbuiten. Denk bijvoorbeeld aan (inter)nationale initiatieven als de summer school die het Concertgebouworkest in Amsterdam tussen 2019 en 2022 jaarlijks organiseerde voor hun jeugdorkest ‘Young’ (Trienekens et al. 2022) en programma’s als NEXTSTAGE gericht op de evenementenindustrie. Of platformen voor talentontwikkeling zoals De Basis in Nijmegen en Foundation in Amsterdam die daarnaast ook een meer lokale uitwerking hebben. Ook leerwerktrajecten, zoals stages, worden veelvuldig ingezet in de muzieksector. Bij de VNPF-podia liepen in 2023 bijvoorbeeld in totaal 383 mensen stage, tegenover een totaal van 2165 werknemers op eigen loonlijst en 1614 ZZP’ers in datzelfde jaar (Dee et al. 2024). 

Tot slot spelen kleine podia, oefenruimten en begeleiding op lokaal niveau een belangrijke rol in talentontwikkeling voor muzikanten (Zwaan et al. 2023).  Zij zijn immers een eerste aanspreekpunt in het kennismaken met muziek en het verder ontwikkelen van vaardigheden. De situatie van muziekeducatie op dit niveau is echter zorgwekkend. Steeds meer muziekscholen en bredere kunsteducatiecentra moeten de deuren sluiten als gevolg van cultuurbezuinigingen (Santen 2023). Verschillende instellingen voor talentontwikkeling in klassieke muziek kregen geen rijkssubsidie toegekend in 2024 (Jorritsma, 2024) en de individuele muzieklessen bij Stichting Kunstzinnige Vorming Rotterdam gaan in 2025 stoppen (Gandolahage et al. 2025). Uit onderzoek naar muziekonderwijs in Fryslân, Groningen, Drenthe, Overijssel, Gelderland en Flevoland bleek ook dat muziekscholen een andere verschijningsvorm hebben gekregen: naast muziekscholen en collectieven zijn er ook veel privé-aanbieders. Zorgen omtrent de financiële toegankelijkheid van muziekonderwijs blijven spelen. Er zijn ook initiatieven om bereikbaarheid van aanbod te verbeteren: zo brengt De Rijdende Popschool in Groningen muziekonderwijs naar kinderen, jongeren en volwassenen toe en zet Méér Muziek in de Klas  zich in om basisschoolkinderen in Nederland structureel muziekonderwijs te laten krijgen (Schrijen et al. 2020).

Diversiteit, Inclusie en Gelijkwaardigheid

Voor zowel werkenden, makers als publiek staan vraagstukken rondom Diversiteit, inclusie en gelijkwaardigheid onder de aandacht. Wat betreft werkers en makers zijn in de afgelopen jaren verschillende onderzoeken uitgebracht die ongelijkheden in kaart brengen. Deze onderzoeken richten zich voornamelijk op gender en de popmuziekindustrie. Meerdere onderzoeken laten zien dat er in subsectoren van de popmuziekindustrie sprake is van verticale segregatie. Dit betekent dat er structurele ongelijkheden zijn in wie de bestbetaalde of meest prestigieuze posities krijgen binnen deze subsector van de muziekindustrie (Berkers et al. 2016; Calkins et al. 2024; Koren 2023; Swartjes et al. 2023; VNPF 2022). Cijfers van de VNPF uit 2022 (Dee et al. 2023) laten bijvoorbeeld zien dat posities in de directie van poppodia, programmering en de productie & techniek met name vervuld worden door mannen. Onderzoek van Buma.Stemra (2025) gaf aan dat er onder diens leden – dat wil zeggen makers – slechts 16 procent vrouwen zijn (in 2016 was dit nog 13 procent).  Op Europees niveau liet onderzoek uit 2023 zien dat vrouwelijke muziekmanagers meestal in lagere inkomenscategorieën zitten dan hun mannelijke collega’s, zelfs als ze eenzelfde niveau aan ervaring hebben, dezelfde full- of part-time status, dezelfde opleidingsachtergrond en dezelfde etniciteit (Calkins et al. 2024). 

De witte, mannelijke organisatieculturen die heersen in de popmuziekindustrie werden ook opgemerkt in de muziekfestivalindustrie in Rotterdam (Swartjes et al. 2023) en de nachtclubsector in Amsterdam (Koren 2023). Die organisatieculturen bleken er ook aan bij te dragen dat vrouwen de sector eerder geneigd zijn te verlaten, en houden daarmee ongelijkheid in de muziekindustrie in stand (Swartjes et al. 2023). In de verschillende rapporten zijn over het algemeen te weinig data verzameld over etniciteit om hierover conclusies voor de Nederlandse muzieksector te trekken (Calkins et al. 2024, Daru et al. 2023). In Vlaanderen is recent een nulmeting gedaan over uitsluiting en discriminatie in de popmuziekindustrie door VI.BE (Goossens et al. 2024). Ook in het Verenigd Koninkrijk is er al meer onderzoek gedaan, bijvoorbeeld door Black Lives in Music.

Sociale Veiligheid

De afgelopen jaren is er ook steeds meer aandacht voor veiligheid voor publiek, makers en werkenden. Zo werden er verschillende sessies georganiseerd over sociale veiligheid voor publiek en werkenden bij Eurosonic Noorderslag, No Man’s Land en het Congres Podia Festivals en Evenementen, en is er een grote verscheidenheid aan organisaties, initiatieven en campagnes die zich met dit thema bezighouden – met name binnen het nachtleven. Ook artiesten brengen veiligheid onder de aandacht, bijvoorbeeld door middel van safety riders (een van de bekendere voorbeelden is die van DJ Kimmah). In de afgelopen jaren zijn er ook verschillende berichten over grensoverschrijdend gedrag binnen de muziekindustrie naar buiten gekomen, bijvoorbeeld op het Conservatorium van Amsterdam (Pointer 2023). Onderzoek naar grensoverschrijdend gedrag in de Nederlandse muziekindustrie uit 2023 benadrukt eens te meer het belang van aandacht voor dit onderwerp (Daru et al. 2023). Dit onderzoek liet zien dat de helft van de 980 respondenten, die allemaal werkzaam zijn of waren in de muziekindustrie, intimiderend of emotioneel grensoverschrijdend gedrag ervaart tijdens hun werk. Andere vormen van grensoverschrijdend gedrag waren verbaal/online seksueel (31 procent), fysiek seksueel (20 procent) en fysieke agressie (11 procent). Het blijkt ook dat vrouwen meer grensoverschrijdend gedrag ervaren dan mannen, en dat mensen met een migratieachtergrond dit meer ervaren dan mensen zonder migratieachtergrond (Ibid.). Verschillende organisaties en initiatieven zoeken daarom naar manieren om grensoverschrijdend gedrag tegen te gaan. Zo is er het meldpunt Mores voor muziekprofessionals, en is begin 2024 de campagne Ik zet de toon gestart, waarin verschillende initiatieven grensoverschrijdend gedrag bespreekbaar moeten maken, het bewustzijn hierover vergroten en er gewerkt wordt aan een veiligere werkomgeving in de muziekindustrie.  

Fair Pay

Werk in de muzieksector wordt over het algemeen omschreven als onzeker (Beroepspraktijk). Veel werkenden maken lange dagen, er is weinig baanzekerheid, inkomens zijn veelal laag en muzikanten houden er vaak meerdere banen op na (Haynes et al. 2018). In de muzieksector staan met name zorgen over lage inkomens voor muzikanten onder de aandacht.  Orkesten geven bijvoorbeeld aan geen geld te hebben om musici eerlijk te betalen en ook binnen de popmuziek worden artiesten vaak slecht betaald (Jorritsma et al. 2023, Everts 2023). Vinkenburg en Clemens (2023, 2) concludeerden dat de inkomsten van popmuzikanten uit liveoptredens ‘maar een derde zijn van het sociaal minimum en maar een vierde van fair pay beloning’. Bovendien laten ze zien dat zonder extra (overheids)steun fair pay voor de meeste popmuzikanten onhaalbaar is.

Platform ACCT bracht in de afgelopen jaren ketentafels samen – waarin per tafel voor verschillende ketens/sectoren werd gewerkt aan het stimuleren van betere arbeidsvoorwaarden en collectieve afspraken (zie: Ketentafel Popmusici, Ketentafel Freelance Klassieke Musici, Ketentafel Jazz Wereld impro). In 2024 initieerde de ketentafel popmusici een fair pay pilot voor 8 poppodia met behulp van Fonds Podiumkunsten, Fonds 21, het Cultuurfonds en VSBfonds. In maart 2025 kwam onderzoek naar deze pilot naar buiten – gebaseerd op een survey (49 respondenten), diepte-interviews (23 interviews) en de geldstromen van betrokken artiesten (604 in totaal). Hierin werd naast een evaluatie van de fair pop pilot en de Rekentool Popmusici, ook meer algemeen inzichtelijk gemaakt wat fair pay doet voor popmusici, managers/bookers en programmeurs en werd verkend hoe fair pay structureel geïmplementeerd zou kunnen worden. De verwachte positieve effecten richten zich met name op het verduurzamen van de artiestenloopbaan en meer ruimte voor innovatie en ontwikkeling. Ook bleek dat vooral acts die in carrièrefase 2 zitten – dat wil zeggen zich ontwikkelende artiesten – alsook support acts een kwetsbare financiële positie hebben. De financiële haalbaarheid van fair pay blijft een zorg. Om hoofdacts eerlijk te kunnen betalen is er bijvoorbeeld 7,50 euro extra per bezoeker nodig of een aanvulling van 55% bovenop de initiële vergoeding voor een artiest voor een optreden (ook wel ‘gage’ genoemd) – de benodigde aanvulling verschilt ook per podium. Hoewel er in het rapport ideeën worden aangedragen voor verantwoordelijken, zowel vanuit de markt als de overheid, is het nog onduidelijk of en wie dit op zou pakken (Berkers et al. 2025). Naast financiële haalbaarheid, spelen er ook zorgen om de mogelijke effecten die het fair pay uitbetalen kan hebben op aantal speelplekken en stijgingen van ticketprijzen.

Naast fair pay wordt er geëxperimenteerd met andere manieren om de inkomenssituatie van muzikanten te verbeteren, waaronder experimenten met basisinkomens. Ook in Nederland is onderzoek gedaan naar een experiment met het basisinkomen voor muzikanten. In het project ‘No Strings Attached ’ kregen zeven makers 6 maanden lang een basisinkomen (Wijngaarden et al. 2024). Opvallend is dat de meeste aandacht in onderzoek naar fair pay en in deze experimenten lijkt te gaan naar muzikanten of andere makers, terwijl inkomensonzekerheid voor een groter deel van de sector speelt.  Een rapport over muziekmanagers in Europa liet bijvoorbeeld zien dat 40 procent van de respondenten minder dan 9999 euro per jaar verdient (Calkins et al. 2024).

Mentale gezondheid en welzijn

De aandacht voor mentale gezondheid van makers en andere werkenden in de industrie staat de afgelopen jaren hoog op de agenda. In het onderzoek Can Music Make you Sick? (2016) rapporteerden Sally Anne Gross  en George Musgrave over data onder 2211 muzikanten in het Verenigd Koninkrijk. 71,1 procent van alle respondenten gaf aan dat ze paniekaanvallen/angst hadden ervaren, 68,5 procent dat ze depressie hadden ervaren. Ook vond meer dan de helft van de respondenten dat er gaten vielen in het aanbod van hulp voor muzikanten – het aanbod van services was bijvoorbeeld moeilijk te vinden. Ondanks dat makers veel voldoening halen uit hun werk, zouden deze mentale gezondheidsproblemen een gevolg kunnen zijn van 1) slechte arbeidsomstandigheden (waaronder lange dagen), 2) een gebrek aan erkenning, 3) fysieke impact van werk en 4) uitsluiting en onveiligheid (Gross et al. 2016).

Hoewel er voor Nederland nog geen cijfermatige data beschikbaar zijn met betrekking tot mentale gezondheid van werkenden in de muzieksector, staat het wel op de agenda van de muziekindustrie. Zo was er bij verschillende conferenties aandacht voor mentale gezondheid, bij Eurosonic Noorderslag bijvoorbeeld in sessies over ‘How to not get Burned Out?’  of in de ‘Mental Health Helpdesk’. Ook lopen er verschillende interventies die te maken hebben met mentale gezondheid in de muziekindustrie. Denk bijvoorbeeld aan het internationale collectief Music Industry Therapist Collective of de Muziekpoli in Utrecht die zich richt op fysieke klachten van muzikanten. Ook heeft het project Heal the healer in 2025 subsidie ontvangen. In dit project worden binnen drie opleidingen op hogescholen interventies ontworpen die studenten voorbereiden op mentale risico’s van werken in de muzieksector. Aan de publiekskant worden ook data verzameld over muziek en welzijn – denk aan onderzoek naar de ervaring van livemuziek en mentale, fysieke en sociale gezondheid uitgevoerd door de Erasmus Universiteit, Erasmus MC en het Rotterdams Philharmonisch Orkest.

Digitale transformatie

De veranderingen in inkomstenbronnen – waarin streaming steeds grotere aandelen kreeg (zie overzicht en kerncijfers) – hebben grote gevolgen gehad voor de licentie-industrie. Zo spelen er al jaren discussies over hoe inkomsten uit streaming verdeeld zouden moeten worden tussen muziekplatforms (zoals Spotify) en rechthebbenden, zoals platenmaatschappijen, musici en muziekuitgevers (voor een uitgebreide uitleg zie Hesmondhalgh 2020). Hierin spelen ook vragen omtrent AI-wetgeving en hoe een eerlijk verdienmodel voor makers kan worden gerealiseerd (NOS 2025). Digitalisering heeft daarnaast ook andere gevolgen voor de maakpraktijk van muzikanten. Zo lieten Nick Polak en Julian Schaap (2024) zien dat makers verschillende optimalisatie-strategieën  hanteren, zoals het skippen van intro’s of het sneller introduceren van het refrein, om zo rekening te houden met het digitale platform waarop hun muziek terechtkomt.  

Digitalisering en technologische ontwikkelingen kregen tijdens de coronapandemie een nieuwe impuls, bijvoorbeeld in de vorm van hybride en volledig online concerten. Echter, nadat het in 2022 weer mogelijk werd live-optredens te bezoeken hielden poppodia grotendeels op met het programmeren van online activiteiten. In 2023 namen online activiteiten verder af: 15 procent van de VNPF-podia organiseerde hybride activiteiten en 6 procent online activiteiten zonder live publiek (Dee et al 2023). Dit is niet verassend: het belang van fysieke aanwezigheid met anderen (zogenaamde physical copresence) bleek een van de belangrijkste elementen in livemuziekervaringen (Mulder 2023, Vandenberg 2023). Desondanks is er veel aandacht voor digitalisering, met name voor vormen waarin meer interactie mogelijk is, bijvoorbeeld door Augmented Reality, Virtual Reality en andere ontwikkelingen omtrent Artificial Intelligence. Zo werkt Thunderboom Records vanaf 2024 aan een Augmented Reality toolkit in het project Next Stage AR | Thunderboom Records voor podia en doen ze tests met hun technologieën in een serie live concerten. Bij Effenaar Lab wordt al sinds 2018 aandacht besteed aan het begrijpen en aanleren van nieuwe technologieën in de muzieksector. Ook binnen de klassieke muzieksector is er al langer aandacht voor de mogelijkheden die digitalisering biedt voor publieksparticipatie. Onderzoekers experimenteerden eerder bijvoorbeeld met een game om luisterstijlen te beïnvloeden en een jonger publiek aan te trekken (Erdbrink et al. 2021). Er doen zich ook andere vragen voor met betrekking tot digitalisering. De rol van AI is bijvoorbeeld een veelbesproken onderwerp binnen de popmuziekindustrie, waarin veel aandacht uitgaat naar ethische implicaties en fair practices omtrent AI. Op de 2025 editie van Eurosonic Noorderslag werden er sessies georganiseerd over tools met betrekking tot AI, en ethische en wettelijke uitdagingen in het AI ecosysteem.

Ticketprijzen, kostenstijgingen en toegankelijkheid

Het stijgen van ticketprijzen is een langdurige trend: onderzoek in de Verenigde Staten laat bijvoorbeeld zien dat ticketprijzen 190 procent zijn gestegen tussen 1996 en 2018, met inflatiecorrectie (Krueger 2019) De stijging van ticketprijzen is mede te verklaren door grote veranderingen in de herkomst van inkomsten: waar eerst de opname-industrie verantwoordelijk was voor een groot deel van de inkomsten is dat nu de livemuziek-industrie (Everts 2023). Meer recentelijk zagen festivalorganisaties zich genoodzaakt prijzen verder op te voeren vanwege inflatie en stijgende kosten van artiesten en materiaal (Respons 2024). Ook voor poppodia spelen zorgen omtrent kostenstijgingen en gemeentelijke subsidies die nog niet geïndexeerd zijn (Dee et al. 2023). In Nederland is er over de ontwikkeling met betrekking tot ticketprijzen op de lange termijn en hoe die zich verhoudt tot de stijging van andere kosten minder bekend. Onderzoek van Respons (2025) naar concerten en festivals van meer dan 3.000 bezoekers laat ook in Nederland een geleidelijke stijging van de gemiddelde ticketprijs zien tussen 2018 en 2024. Van 2023 naar 2024 steeg de gemiddelde ticketprijs van festivals bijvoorbeeld met 11 procent en die van concerten met 16 procent. Hoe dit voor kleinere concerten en festivals zit, is nog onduidelijk.

Binnen de prijsstijgingen doet zich ook een relatief nieuwe ontwikkeling voor: namelijk dynamic pricing door middel van bijvoorbeeld platinum tickets. De prijs van toegangskaarten voor populaire concerten wordt hiermee bepaald door vraag en aanbod: als de vraag hoog is gaat de prijs van het platinum ticket omhoog (Pisart 2023). In 2024 laaide deze discussie opnieuw op naar aanleiding van de kaartverkoop voor Oasis (zie: NPO Radio 1). Eerder speelde woekerhandel, waarmee op de doorverkoop van tickets met ongeoorloofde winst wordt gedoeld, een grote rol binnen discussies over ticketprijzen. Vanuit de politiek werden bijvoorbeeld pogingen gedaan om woekerhandel aan banden te leggen en de consument daarmee meer zekerheid te bieden (zie bijvoorbeeld motie Kwint). Uit recent onderzoek blijkt echter dat slechts 12 procent van de doorverkochte tickets voor sportevenementen, festivals en concerten voor een hogere prijs wordt verkocht (Koeman et al. 2023). Wettelijke maatregelen worden daarom voorlopig nog niet als noodzakelijk geacht vanuit OCW (Vrieze 2023b).

De stijgende ticketprijzen zijn onderdeel van industrie- en maatschappij-brede ontwikkelingen, maar hebben ook een duidelijke keerzijde wanneer we kijken naar de toegankelijkheid van livemuziek. Zo laten Davies, Gouthro, Matthews en Richards (2023) door middel van data in het Verenigd Koninkrijk zien dat mensen die in armoede leven veelal worden uitgesloten van deelname aan festivals door de disproportionele kostenstijging. In de Nederlandse context is er nog weinig bekend over hoe stijgende ticketprijzen van invloed zouden kunnen zijn op de toegankelijkheid van livemuziek, en dus op wie concerten en festivals wél en niet kan bezoeken. Er worden ook acties ondernomen om toegankelijkheid te bevorderen. Zo startten Friendly Fire en EKKO met een pilot prijssegmentatie, waarin er tickets in drie categorieën worden aangeboden: 1) regulier, 2) minder te besteden en 3) meer te besteden. De toegankelijkheid van livemuziekervaringen staat ook buiten stijgende ticketprijzen onder de aandacht. Denk bijvoorbeeld aan het programma Onbeperkt Feest van HandicapNL en Green Events, dat zich richt op toegankelijkheid en het wegnemen van drempels voor bezoekers in de brede zin, of het toegankelijker maken van poppodia en festivals voor dove en slechthorende bezoekers.

Duurzaamheid

Een ecologische, duurzame samenleving is een van de grootste uitdagingen van onze tijd en ook de muzieksector is hiermee bezig. Aan de ene kant heeft de muzieksector hierin een rol om eigen praktijken te verduurzamen, denk bijvoorbeeld aan de impact van touren en het reizen van publiek, het printen van partituren voor symfonieorkesten, de manier waarop muziek wordt verspreid, het gebruik van elektriciteit bij podia, de hoeveelheid afval die geproduceerd wordt op festivals en de impact van concerten in de openlucht op flora en fauna (Hoeven et al. 2023, Skovbon 2024). De afgelopen jaren zijn hiervoor verschillende initiatieven ontwikkeld, die zich vooral richten op festivals binnen de popmuziek. In Nederland speelt met name Green Events hierin een grote rol. Zij ontwikkelden bijvoorbeeld de Plastic Promise, dat als doel heeft om 50 procent van alle wegwerpartikelen te vervangen door herbruikbare producten of ze te recyclen binnen drie jaar. Ook ondertekende een verscheidenheid aan grote Nederlandse muziekfestivals de Green Deal Circular Festivals, waarin ze gezamenlijk toewerken naar circulariteit in 2025. Ze komen bijvoorbeeld met circulaire oplossingen op het gebied van voedsel en drinken, water, energie, transport, mobiliteit en het gebruik van materialen en plastic. In de loop van 2024 werd ook de Duurzaamheidsladder voor evenementen gepubliceerd – hierin werden belangrijke verbindingen gemaakt tussen ecologische, sociale en organisatorische thema’s (Frijters et al. 2024). Naast het verduurzamen van eigen praktijken speelt de muziekindustrie mogelijk ook een belangrijke rol in het bewustwordingsproces, waarin verschillende individuen en organisaties het bewustzijn over duurzame praktijken versterken (Hoeven et al. 2023).